Comité pleit voor Europese spyware-regels

• Aïda Brands

  redacteur Brussel

Er moeten nieuwe regels komen voor het gebruik van spyware in Europa, en bovendien veel meer toezicht. Dat staat in het eerste rapport van een commissie van het Europees Parlement die onderzoek doet naar een aantal afluisterschandalen in de EU. Misbruik van spyware is volgens Sophie in 't Veld (D66), verantwoordelijk voor dit rapport, een directe ondermijning van de democratie.

De afgelopen jaren kwam in de EU een reeks aan afluisterschandalen aan het licht. Met behulp van Pegasus-spionagesoftware zouden in Griekenland, Hongarije en Polen onder anderen oppositieleden en journalisten zijn gevolgd. Met Pegasus zijn autoriteiten in staat bij alle informatie op een smartphone te komen. Niet alleen telefoongesprekken, maar ook agenda's en websites die mensen hebben bezocht, worden bijgehouden.

Voor het Europees Parlement waren de afluisterschandalen reden om onderzoek te doen. Het onderzoek is niet heel makkelijk, omdat veel EU-landen niet willen meewerken.

Toch duidelijk beeld

De afgelopen maanden heeft de commissie dus vooral gekeken naar bekende informatie. Maar volgens In 't Veld geeft deze informatie toch een duidelijk beeld van de misstanden. "Als je 100 stukjes mist van een puzzel van 1000, dan kun je nog steeds zien hoe de puzzel eruitziet."

Volgens de Pegasus-commissie maken vrijwel alle EU-landen gebruik van de spionagesoftware. Zo zou in Nederland de AIVD de spyware hebben gebruikt voor de opsporing van Ridouan Taghi. Het gebruik van dit soort software bij opsporing van criminelen is niet onomstreden. De huidige wetgeving houdt geen rekening met alle nieuwe spionagemogelijkheden. Daarom pleit de commissie ook voor nieuwe wetten.

Wat is Pegasus precies? In deze video leggen we het uit:

De Pegasus-commissie maakt zich vooral zorgen over zaken waarbij regeringen de spyware gebruikten voor politieke doeleinden. "Het oneigenlijk gebruik van spionagesoftware tegen journalisten, activisten en oppositiepolitici is een rechtstreekse aanval op de rechtstaat", zegt Jeroen Lenaers, Europarlementariër van het CDA en voorzitter van de Pegasus-commissie. "Het wordt dan ook hoog tijd dat de lidstaten en de Europese Commissie eindelijk in actie komen."

De Poolse regeringspartij PiS zou tijdens de verkiezingen in 2019 oppositieleden hebben bespioneerd met Pegasus. "Dat schendt niet alleen privacy van mensen, maar beschadigt ook de democratie. Het manipuleert verkiezingen en dat is onacceptabel", aldus In 't Veld.

'Griekse premier betrokken'

De situatie in Hongarije is niet heel anders. Naar schatting zijn honderden Hongaren bespioneerd met de spyware. Ook in Griekenland is er de afgelopen maanden veel nieuws rondom Pegasus.

Afgelopen zondag publiceerde de Griekse krant Documento een lijst met 33 zakenmensen, journalisten en politici die zijn getapt. De Griekse premier zou persoonlijk betrokken zijn bij het schandaal. De premier ontkent stellig en zegt dat er geen bewijs is.

Ook de Spaanse regering zou tijdens het onafhankelijkheidsreferendum van de Catalanen veel mensen hebben bespioneerd met de software. Toch is voor veel EU-politici de situatie in Spanje anders dan in de andere landen. In de Spaanse grondwet staat dat het verboden is voor een regio om zich af te scheiden en daarmee zou er wel een juridische basis zijn voor het gebruik van spyware.

De omvang van het probleem is volgens de Pegasus-commissie de reden dat er Europese regels moeten komen voor het gebruik van spyware. Volgens In 't Veld zou de spyware niet meer verkocht en gekocht mogen worden. Pas als een land nieuwe regels heeft ingevoerd en er duidelijk toezicht komt, mag er pas weer van de spyware gebruik worden gemaakt.

In maart wordt het onderzoek naar verwachting afgerond. Het is uiteindelijk aan de EU-landen om te bepalen wat ze met de conclusies van het rapport doen. De lidstaten hebben al laten weten dat zij vinden dat alleen de nationale regeringen hierover gaan. Daarmee lijkt de kans dat er Europese regels komen vrijwel nihil.