Dit zijn de gevolgen voor Nederland als de zee 2 of 5 meter stijgt

Dijkdoorbraken, de Wadden aan de wandel en moerassen in het westen van het land. Een groep wetenschappers onderzocht hoe Nederland verandert als de zeespiegel 2 of 5 meter stijgt. De resultaten noemen ze "zorgwekkend".

"De zeespiegelstijging kan zelfs het oosten van het land raken, via de rivieren", zegt hoogleraar Rivieren en delta's Maarten Kleinhans (Universiteit Utrecht), een van de onderzoekers. "Daar hebben we het zelden over."

Worstcasescenario's

Belangrijk om te weten: de 2 en 5 meter stijging die de experts doorrekenden, zijn denkbaar in de komende 80 jaar tot 150 jaar. En het zijn worstcasescenario's, wat betekent dat de zee alleen zoveel stijgt als onze CO2-uitstoot niet vermindert.

In de scenario's gaan de onderzoekers ervan uit dat Nederland geen extra maatregelen neemt zoals kustversteviging. De toekomstbeelden laten dan ook vooral zien waar en hoe we ons moeten voorbereiden en aanpassen, benadrukt Kleinhans. "We willen laten zien waar we met keiharde dijken moeten werken, en waar het ook anders kan."

"Die twee meter hebben we als scenario gekozen omdat ingenieurs zeggen dat we zo'n stijging met dijken en pompen nog wel aan zouden moeten kunnen. In de komende twintig jaar moeten we besluiten of we dat gaan halen."

Moeras

Niet voor niets komt het rapport juist nu uit. In Egypte begint vandaag de 27e klimaattop van de Verenigde Naties. Daar proberen landen afspraken te maken om te voorkomen dat de extreme scenario's die wetenschappers zoals Kleinhans schetsen, werkelijkheid worden.

Als Nederland geen dijk meer verhoogt of op een andere manier ingrijpt, kan dit gebeuren bij 2 en 5 meter zeespiegelstijging:

Wat je hierboven ziet: grote delen van het Westen verzilten of veranderen in moerasgebieden (de lichtblauwe delen op de kaarten). "Dit zijn laaggelegen gebieden. Bij een hoge zeespiegel krijg je water na zware regenval daar niet meer weggepompt."

Als de zee flink stijgt, stijgt ook de waterstand in de rivieren. De kans op dijkdoorbraken wordt veel groter. Kleinhans: "Bij 2 meter zeespiegelstijging raakt dat de helft van het land, bij 5 meter het hele land. Dat komt door de opstuwing door de zee."

Uiterwaarden komen vaker en langer onder water te staan. "De overlast kruipt steeds verder stroomopwaarts."

De Waddenzee verzuipt

Zonder stevigere dijken kunnen Zeeland, Zuid-Holland en Flevoland lange tijd onder water komen te staan als dijken doorbreken of overspoelen, net als de gebieden rond de rivieren. Het duurt dan erg lang - eerder een jaar dan een maand - om het water weer weg te pompen, aldus het rapport.

Voor het Waddengebied heeft de stijging van de zeespiegel enorme gevolgen:

De Waddeneilanden zullen deels verdwijnen en gaan 'wandelen' richting de kust. De Waddenzee zal nooit meer beloopbaar zijn. Kleinhans: "Aan de Noordzeekant schuren de eilanden door de stijgende zeespiegel af en dat zand slaat in de Waddenzee neer. Zo verschuiven de eilanden dus richting onze kust. Bij 5 meter stijging zullen ze ook kleiner worden. Daar wil je dan niet meer op wonen. De Waddenzee 'verzuipt', de biodiversiteit daar verdwijnt."

Maakbaar

Nederland laat dit alles natuurlijk niet zomaar gebeuren. We leggen extra dijken aan en versterken de kustlijn. Maar een belangrijke conclusie van het onderzoek is: er zit een grens aan hoeveel we ons kunnen wapenen tegen het water. "Het Nederlandse landschap is maar tot op zeker hoogte maakbaar", zegt Kleinhans. "En daar moeten we met de ruimtelijke planning rekening mee gaan houden".

Zo geeft Nederland de afgelopen jaren al extra land op om rivieren breder te laten stromen en bij hoogwater meer water kwijt te kunnen. Dat werkt goed. Althans, tot nu toe. Kleinhans: "Ruimte voor de rivieren werkt niet als de zee steeds meer het land indringt."

De wetenschappers schreven hun rapport 'Wat wil de Delta?' in opdracht van de Deltacommissaris. Die is verantwoordelijk voor het deltaprogramma dat Nederland tegen het water moet beschermen.

Ga in ieder geval niet meer bouwen in uiterwaarden, adviseert Kleinhans, want de hoogwaters worden steeds hoger. Bebouwing op die plekken leidt ook tot extra opstuwing van het water verder stroomopwaarts, en dus voor extra risico op dijkdoorbraken daar. "We zullen water veel meer leidend moeten maken bij de inrichting van het landschap."

"En klimaatverandering moet echt tegengegaan worden, daar hebben we enorm veel belang bij. Niet alleen de Afrikaanse en Aziatische delta's krijgen met de gevolgen te maken, ook onze delta."

Nieuwsuur onderzocht de afgelopen tijd misvattingen rondom klimaatverandering. Want over dit onderwerp doen veel misleidende berichten de ronde: