Verdwijnt de 'sjoemelsigaret'? En andere vragen na het oordeel van de rechter
De Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) moet binnen zes weken de verkoop van filtersigaretten met te veel schadelijke stoffen aanpakken, heeft de Rotterdamse rechter beslist. Vijf vragen over deze zogenoemde 'sjoemelsigaretten'.
Wat is de 'sjoemelsigaret'?
Voor het ontstaan moeten we terug naar de jaren 70. Vanwege groeiende zorgen bij rokers en overheden over gezondheidsrisico's kwam de sigarettenindustrie met zogenoemde 'light' sigaretten. In de filter van deze sigaret zitten kleine gaatjes, waardoor meer schone lucht wordt aangezogen en de concentratie nicotine per trekje vermindert.
Deze sigaretten werden steeds populairder en tegenwoordig hebben vrijwel alle sigaretten volgens het RIVM ventilatiegaatjes. Hoeveel extra lucht wordt aangezogen, varieert volgens het RIVM tussen de 10 en 80 procent, afhankelijk van het aantal gaatjes en hun grootte.
Waarom de bijnaam 'sjoemelsigaret'?
Dat heeft meerdere redenen. In de eerste plaats is er de roker zelf. Die is gewend om een bepaald gehalte nicotine binnen te krijgen en zal vanwege de gaatjes mogelijk dieper inhaleren of zelfs meer sigaretten per dag opsteken.
Ook kan een roker bewust of onbewust de gaatjes in de filter gedeeltelijk met de vingers en lippen bedekken, waardoor de oorspronkelijke functie ervan grotendeels verloren gaat.
Maar de belangrijkste reden dat tegenstanders (en de rechter) de term 'sjoemelsigaret' gebruiken is de meetmethode. In de Europese Unie wordt de zogenoemde ISO-methode gebruikt om te meten hoeveel teer, nicotine en koolmonoxide een roker binnenkrijgt.
Een sigaret wordt op een apparaat aangesloten, maar daarbij zijn de filtergaatjes niet afgedekt, zoals een roker in de praktijk vaak wel doet. Hierdoor komen volgens tegenstanders en de rechter te lage resultaten uit de test.
De naam sjoemelsigaret verwijst ook naar het het 'sjoemeldiesel'-schandaal uit 2015, waarbij Volkswagen verhullende software gebruikte om dieselwagens schoner te doen lijken.
Gaat de filtersigaret met gaatjes verdwijnen?
Dat is maar zeer de vraag. De uitspraak van vandaag is in ieder geval een steun in de rug van longarts Wanda de Kanter die al jarenlang tegen deze sigaret is en voorzitter is van Stichting Rookpreventie Jeugd, die de rechtszaak had aangespannen.
Maar wat het vervolg is, is uiterst onzeker. Uiterlijk over zes weken moet de NVWA volgens de uitspraak "handhavend gaan optreden tegen de verkoop van filtersigaretten". Die instantie en staatssecretaris Van Ooijen (Volksgezondheid) zeggen de uitspraak te bestuderen en kunnen nog in beroep gaan.
De branchevereniging van tabaksfabrikanten zegt ook de uitspraak te zullen bestuderen, maar verwacht dat er op korte termijn niets zal veranderen omdat "de sigaretten die in Nederland verkocht worden hetzelfde zijn als de sigaretten die in heel Europa worden verkocht".
Dus de sleutel ligt bij Europa?
In zekere zin wel. De omstreden meetmethode is nog altijd gangbaar in de EU en alleen de Europese Commissie heeft de bevoegdheid om een nieuwe meetmethode voor te schrijven. In 2017 schreef toenmalig staatssecretaris Van Rijn al een brief naar Eurocommissaris voor Gezondheid Andriukaitis om de meetmethode te herzien.
Die laat via een woordvoerder weten dat de commissie "zich bewust is van de beperkingen van de huidige meetmethode", maar stelt ook dat de methode waarbij de gaatjes dicht waren "niet overeenkomt met de werkelijkheid".
Een woordvoerder van Van Ooijen zegt dat er nog meer pogingen zijn ondernomen, maar dat die tot op heden nog niet tot veranderingen geleid hebben. "Dat is helaas een langzaam proces".
Of de uitspraak van de Rotterdamse rechter de zaak kan versnellen is nog even afwachten. Ook het ministerie van Volksgezondheid zegt "niet te weten wat op Europees niveau precies gaat gebeuren".
Mogelijk geeft de uitspraak van de Nederlandse rechter Van Ooijen ook in Europa iets meer munitie in de strijd voor aanpak van de sjoemelsigaret, maar nu is het vooral afwachten wat de NVWA gaat doen.
