Oranjefans op kosten Qatar naar WK in ruil voor PR op sociale media

• Brian van der Bol

  redacteur Binnenland
• Stan Rombouts

  redacteur Binnenland

Vijftig Oranjefans gaan op kosten van Qatar naar het wereldkampioenschap voetbal. De Golfstaat betaalt hun vlucht en het verblijf. In ruil daarvoor gebruikt de WK-organisatie posts op sociale media (.pdf) van deelnemende supporters voor marketingdoeleinden. Ook worden de fans geacht aanwezig te zijn bij de openingsceremonie en de eerste WK-wedstrijd, Qatar-Ecuador op 20 november.

Voorwaarde is wel dat de fans zich houden aan de Code of Conduct (.pdf), een document dat is ondertekend door zeker twee Nederlandse fans. In dat document, in handen van de NOS, staat dat zij op sociale media een positieve bijdrage leveren en dat zij "beledigende" reacties van derden rapporteren. Ook kunnen posts die niet voldoen aan de code worden verwijderd. Wanneer supporters zich niet aan de overeenkomst houden, kan die door de WK-organisatie worden opgezegd.

"De camera zal bij de opening op onze in het oranje uitgedoste groep inzoomen", zegt Leon van der Wilk, die de reis namens de Nederlandse supporters coördineert. "Daarnaast zullen we geregeld in onze oranje shirts op pleinen verschijnen en doen we mee aan het supporters-WK, waarin fans onderling vijf tegen vijf spelen."

Duizenden euro's

Het is volgens diverse trouwe Oranjesupporters voor het eerst dat een organiserend land van een eindtoernooi reis en verblijf van 'gewone' fans betaalt. Wel is gebruikelijk dat prominenten, zoals oud-voetballers en influencers, op kosten van organisaties, deelnemende landen of sponsors naar grote sporttoernooien afreizen.

De NOS heeft meerdere fans gesproken die op kosten van Qatar naar het WK gaan. De meesten waren sowieso van plan om Oranje ter plekke te steunen, maar nu dat gratis kan, is dat volgens hen mooi meegenomen. Het scheelt ze al gauw duizenden euro's per persoon.

De supporters zeggen zich weliswaar bewust te zijn van de twijfelachtige reputatie van de Golfstaat, maar wijzen erop dat de KNVB heeft besloten om te gaan en dat zij zich als trouwe individuele fans achter die afweging scharen.

Omgekomen arbeidsmigranten

Qatar ligt al jaren onder vuur vanwege mensenrechtenschendingen. Volgens mensenrechtenorganisaties zijn er bij de bouwactiviteiten voor het WK honderden tot mogelijk duizenden arbeidsmigranten omgekomen door slechte arbeidsomstandigheden.

Voor een van de vijftig Oranjesupporters die de NOS heeft gesproken, was de financiering door Qatar (.pdf) een voorwaarde om naar het WK te gaan. "De accommodaties zijn gewoon veel te duur, dat kunnen wij als gewone fans niet betalen." De supporter had wel bedenkingen bij Qatar als bestemming, "maar als je zo gaat denken, kan je nergens meer naartoe".

Ook over de behandeling van vrouwen in de Golfstaat heeft ze haar twijfels. "Maar we gaan met een grote groep, dus ik ga ervan uit dat we ons daar kunnen gedragen zoals we willen." Een andere fan zegt: "Als je het verschil wil maken in zo'n land, kun je dat alleen doen door ernaartoe te gaan."

'Geen uithangbord van Qatar'

Ook heeft de NOS Oranjefans gesproken die wel op de hoogte waren van de door Qatar betaalde reis, maar die er de voorkeur aan geven zelf hun reis en verblijf te bekostigen.

"Wij zijn fan van het Nederlands elftal, maar niet van dit WK", zegt de trouwe Oranjesupporter Paul Hirschel over zijn keuze. "De verleiding om erop in te gaan, was wel groot. Je krijgt een gratis vlucht en verblijf en mag naar de openingswedstrijd. Maar dat we een document met allerlei verplichtingen en beperkingen moesten ondertekenen, was voor ons de druppel. Daarmee zouden we echt een uithangbord worden van Qatar, dat willen we niet."

Fan Leaders

De WK-organisatie zegt op de eigen website dat het Fan Leader Network een "essentiële rol" speelt in de promotie van het WK 2022. Volgens de organisatie zijn er meer dan vierhonderd Fan Leaders en influencers uit zo'n zestig landen en "draagt het netwerk bij aan het toernooi met inzichten over wat er leeft onder de fans, research, het creëren van content en het versterken van onze boodschap".

Van 32 deelnemende landen zijn volgens Qatar zo'n tweehonderd Fan Leaders geselecteerd. Zij "spelen een cruciale rol in het actief onderhouden van contact met supporters die van plan zijn om naar het WK te komen. Ook voorzien ze ons van essentiële feedback over vragen die er leven met betrekking tot het toernooi en het organiserende land", zegt Haya Al Kuwari, de leider van het Fan Engagement-programma op de officiële WK-site.

De Nederlandse Fan Leaders zijn Ewoud Kervel en Leon van der Wilk. Zij zeggen door de WK-organisatie gevraagd te zijn voor dit programma. De NOS sprak met Van der Wilk, een prominent Oranje-supporter. "Deze zomer heb ik me ingeschreven en een enthousiaste video van mezelf opgestuurd", zegt hij. In september had hij in Qatar een kennismaking met de WK-organisatie.

Die heeft de Nederlandse Fan Leaders gevraagd om zo'n vijftig fans te selecteren voor de gratis WK-reis. "Er zijn zo'n tweehonderd zeer trouwe Oranjefans", zegt Van der Wilk. "Daarvan hebben wij er vijftig uitgekozen die dat, in onze ogen, op basis van hun staat van dienst hebben verdiend."

Contract met verplichtingen en beperkingen

Kervel en Van der Wilk hebben de zogeheten Code of Conduct, die in handen is van de NOS, moeten ondertekenen. Daarin staat onder meer dat de fans zich op een positieve manier moeten profileren op sociale media, posts van het organisatiecomité delen en liken en "beledigende" reacties van derden rapporteren.

Wanneer supporters zich niet aan de code houden, kan de WK-organisatie de overeenkomst beëindigen, "inclusief de uitkeringen die zijn toegekend" aan de fans. De organisatie benadrukt dat de activiteit van de fans op sociale media gemonitord wordt en behoudt zich het recht voor om supporters te verzoeken om posts die niet voldoen aan de Code of Conduct te verwijderen.

Van der Wilk zegt dat de Oranjefans zich volledig vrij kunnen voelen om te zeggen wat zij willen in Qatar. "We hoeven nooit ergens over te liegen of dingen te verzwijgen. We mogen onszelf zijn met respect voor hun cultuur. Dat is persoonlijk gegarandeerd, want zonder die voorwaarde waren we nooit akkoord gegaan."

De Fan Leader heeft zelf niet lang getwijfeld om zich aan te melden voor het fanprogramma van de Golfstaat. "Natuurlijk is het een dilemma of je een WK in dit soort landen moet houden, maar deze keuze is nu eenmaal in 2010 zo gemaakt. Ik vind zelf dat sport en politiek gescheiden moeten blijven. Daarom gaan wij er gewoon naartoe als fans."