'Verwachtingen te hooggespannen over uitkopen van boeren'
Het is maar zeer de vraag of de kabinetsplannen voor het uitkopen van boeren het verwachte resultaat gaan hebben, schrijft het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) in een ongevraagd advies aan het kabinet. Het Planbureau keek naar lessen uit het verleden omdat het kabinet ongekend veel geld voor het uitkopen van boeren heeft uitgetrokken, en snel resultaat verwacht.
Het kabinet wil volgens het coalitieakkoord 7,4 miljard euro uittrekken voor het sluiten van veehouderijen, om voor 2030 de stikstootuitstoot flink terug te dringen. Het Planbureau zegt dat uitkopen een goed middel kan zijn om tot natuurverbetering te komen, maar dat de verwachtingen nu te hooggespannen zijn. Tegenvallende resultaten en geldverspilling liggen op de loer als het kabinet de plannen niet wijzigt, waarschuwt het bureau.
Het advies komt op een pikant moment. Woensdag maakt Johan Remkes bekend hoe het volgens hem verder moet met het stikstofbeleid. Hij heeft een ronde langs boeren, natuurorganisaties, overheidsorganisaties en industrie gemaakt, met als doel om de partijen nader tot elkaar te krijgen.
Lessen uit het verleden
PBL constateert dat in het verleden vooral oudere boeren zonder opvolger geïnteresseerd waren in uitkoopregelingen. Bij nieuwe regelingen verwacht het PBL soortgelijke gegadigden, maar "die vijver is altijd beperkt in omvang", schrijft het bureau. Bovendien wordt stoppen daarna minder aantrekkelijk voor moderne bedrijven; zij raken immers concurrenten kwijt.
Veehouders kozen in het verleden ook vaak voor een uitkoopregeling vanwege een slechte economische situatie. Nu komen er juist subsidies voor boeren die willen innoveren, wat het aantrekkelijker kan maken om door te gaan als boer, schrijft het PBL.
Wel zou het volgens het bureau kunnen dat Nederlandse boeren overwegen om te stoppen vanwege het recente besluit dat zij vanaf volgend jaar minder mest mogen uitrijden over hun land. Daarnaast zijn er plannen om de eisen voor uitstoot van stallen per 2025 aan te scherpen.
'Gedwongen onteigening geen soelaas'
Uitkopen zou volgens het Planbureau een stuk effectiever zijn als het gericht wordt ingezet in bepaalde gebieden, in plaats van op willekeurige locaties. Bijvoorbeeld bij boerderijen direct naast natuurgebieden. Ook wijst het bureau erop dat de regelingen vooral aantrekkelijk zijn als er ook milieuregels zijn, zoals een verkoopverbod voor boerderijen naast natuurgebieden.
Van gedwongen uitkoop verwacht het bureau ook niet veel. Het kabinet overweegt dit middel wanneer vrijwillig stoppen niet voldoende oplevert. Het Planbureau zegt dat er weinig ervaring is met gedwongen uitkoop en dat dit kan leiden tot langslepende juridische procedures met onzekere uitkomsten. Het is dus maar de vraag of dit voor 2030 effect heeft.
Door de hoge verwachtingen van de plannen kan de druk op de uitvoering van het beleid hoog worden, aldus het PBL. Dan ontstaat volgens het bureau het risico op ongericht geld uitgeven. Als niet alles loopt volgens plan, moet volgens het PBL niet te snel worden geconcludeerd dat het beleid heeft gefaald, want mogelijk waren de verwachtingen dan gewoon te hoog.
