Nieuwe transgenderwet leidt tot protestmanifest en bekladde posters

• Maartje Geels

  redacteur Online

Op honderden reclameborden door het hele land doken afgelopen tijd posters op over de nieuwe transgenderwet. De posters werden na kritiek door uitbater JCDecaux verwijderd, een dag later weer teruggeplaatst en in sommige steden uiteindelijk beklad. Het wetsvoorstel voor aanpassing van de transgenderwet, dat binnenkort door de Tweede Kamer wordt besproken, is aanleiding voor stevig meningsverschil tussen voor- en tegenstanders.

De campagne tegen een aangepaste wet komt uit de koker van een groepje gelijkgestemden, zegt publicist Bart Jan Spruyt. Hij is een van de ondertekenaars van een manifest waarin de Tweede Kamer wordt opgeroepen om tegen de transgenderwet te stemmen. Op de posters wordt naar dat manifest verwezen.

Nieuwe wetgeving

De discussie draait om de vraag of het oordeel van een deskundige nodig is voordat in de geboorteakte - en dus ook in het paspoort - het geslacht wordt aangepast. Op dit moment is zo'n oordeel een voorwaarde. Dat schendt het zelfbeschikkingsrecht, zeggen transgenderorganisaties. In de vereenvoudigde versie van de wet wordt voorgesteld om de deskundigenverklaring te laten vallen.

Het manifest tegen de wetswijziging is ondertekend door publicisten, medici en feministen, overwegend uit de rechts-conservatieve en christelijke hoek. Sponsoren werden geworven onder "bevriende ondernemers", zegt Spruyt. Wie dat zijn, wil hij niet zeggen.

Spruyts voornaamste bezwaar tegen de wetsaanpassing is dat 80 procent van de kinderen die problemen hebben met hun geslacht (genderdysforie), daar in de puberteit overheen zou groeien. Hij verwijst voor dat percentage naar een Amerikaans onderzoek uit 2017.

Hoe meet je?

Hedi Claahsen, hoogleraar bij het Radboudumc (Expertisecentrum Geslacht & Gender) reageert: "Bij zulke onderzoeken is het resultaat afhankelijk van naar welke groep je kijkt. Onderzoek je jonge kinderen, dan zien we vaak dat zij zich de ene dag als meisje kleden en de andere dag als jongen. Dan kom je misschien wel aan 80 procent. Maar de jongeren die wij in ons centrum zien, worstelen vaak al lang met hun genderidentiteit." Juist die groep wil vaak het geslacht in het paspoort wijzigen, zeggen deskundigen.

"Het onderzoek waar het manifest naar verwijst, is verouderd", zegt Marjolein van den Brink, universitair docent rechten aan de Universiteit Utrecht. Zij evalueerde in 2017 de huidige transgenderwetgeving. Volgens Van den Brink laten actuelere onderzoeken een genuanceerder uitkomst zien.

Zo werd vorige maand een onderzoek gepubliceerd waarvoor ruim 300 jonge kinderen in de VS en Canada werden gevolgd. Vijf jaar nadat zij 'sociaal' in transitie waren gegaan, bijvoorbeeld door het aannemen van een nieuwe naam, had maar 2,5 procent zich bedacht. Een deel van hen identificeerde zich bovendien als non-binair (een parapluterm voor wie zich man noch vrouw voelt).

Van den Brink heeft nog meer kritiek op het manifest. Daarin staat bijvoorbeeld: "Als iedere man kan claimen dat hij vrouw is, kunnen vrouwen geen nee zeggen tegen een man in vrouwentoiletten en -kleedruimtes". Van Den Brink: "Daar staat eigenlijk dat kwaadwillende cisgender mannen (niet transgender, red.) misbruik zouden kunnen maken van de wet, door zich als vrouw voor te doen in een kleedkamer."

In Engeland - waar een felle discussie wordt gevoerd over de verruiming van transgenderrechten - wordt ook vaak op de veiligheid gewezen. Maar Amerikaans onderzoek uit 2018 toont geen aantoonbaar verband met veiligheid aan. Van Den Brink: "Het is dus belangrijk om na te gaan of zoiets daadwerkelijk gebeurt. En als het gebeurt, moet je maatregelen nemen gericht op die vervelende mannen. Je kunt anderen hun mensenrecht niet onthouden omdat een ander misschien iets kwaads in de zin heeft".

In het manifest stellen de initiatiefnemers verder dat mensen óf man óf vrouw zijn. Klopt niet, zegt hoogleraar Claahsen, die wijst op voorbeelden van kinderen die worden geboren met een variatie aan mannelijke en vrouwelijke geslachtskenmerken. "De lengte van een bevolking plaats je ook niet in twee hokjes, dat geef je weer als curve. Waarom zou je dat bij het biologisch geslacht wel doen?"

Ondertekenaar en publicist Spruyt waarschuwt voor verstrekkende gevolgen als de wet wordt aangepast. Maar een verruiming van de wet zet volgens Claahsen niet zomaar de deur open naar een medische behandeling bij een genderpoli. "Een medische behandeling staat altijd los van de wijziging in de geboorteakte." Ze vervolgt: "Ik heb 13-jarigen gezien die precies weten dat ze dysforisch zijn en 18-jarigen die twijfelen."

Volgens Claahsen is het zaak vooral goed te kijken naar het individu en die goed te begeleiden. Claahsen: "Gender is een belangrijk onderdeel van iemands identiteit. We willen mensen helpen dit te verkennen. Daarin moet je mensen zelf een stem geven."