Conferentie in Nederland over transrechten: 'Nog veel te verbeteren'

• Maartje Geels

  redacteur Online

Nederland is een plaats gezakt op de jaarlijkse ranglijst over lhbti-rechten, van plaats twaalf naar plaats dertien. Daarmee staat Nederland nu onder landen als België, Spanje, Frankrijk en Portugal op de zogenoemde Rainbow Europe Index.

De lijst wordt jaarlijks opgesteld door de Europese lhbti-belangengroep Ilga en ligt dit weekeinde in Amsterdam extra onder een vergrootglas. Daar wordt een conferentie gehouden om de rechten van transpersonen onder de aandacht te brengen.

De Rainbow Europe Index staat niet op zich. Ilga gaf tegelijkertijd ook een stand van zaken wat betreft transgenderrechten in verschillende landen. Daarbij werd gekeken naar hoe makkelijk het bijvoorbeeld is voor trans mensen om hun naam te wijzigen of hun geslacht in het paspoort.

Nederland staat op dat gebied in de middenmoot. Van de dertig punten waarop landen kunnen scoren, heeft Nederland er vijftien.

Nog veel te verbeteren

'Lijstmaker' Ilga merkt verder in z'n algemeenheid op dat er in veel Europese landen, zeker ook op gebied van rechten van trans personen, nog veel te verbeteren is. Dat ziet ook het ministerie van Onderwijs en Cultuur, de organisator van de conferentie in Amsterdam.

Activisten vanuit heel Europa zijn uitgenodigd en gaan met Europese beleidsmakers in gesprek over transgenderrechten. Het is de eerste keer dat de Nederlandse overheid zo'n congres organiseert.

Een van de aanwezige activisten is de 45-jarige Tina Kolos Orban uit Hongarije, een land dat op de lijst van Ilga extreem slecht scoort. De regeringen onder leiding van premier Orbán richten al jaren hun pijlen op de transgendergemeenschap, zegt de 45-jarige activist. In 2020 nam het land een reeks wetten aan die het voor trans mensen bijvoorbeeld onmogelijk maakte van naam te veranderen.

Recent kwamen daar een reeks wetaanpassingen bij die het 'propageren' van een andere geaardheid dan de heteroseksuele in onder meer boeken, films en andere media voor personen onder de 18 jaar verbood.

Vorige maand hield de Hongaarse regering hierover een referendum om de wetgeving te bekrachtigen. Lukt dat, dan worden homoseksualiteit en geslachtsverandering verboden onderwerpen. Kolos Orban, die inmiddels in Ierland woont, maakt zich zorgen. "Ik hoop dat er vanuit Europese beleidsmakers meer bewustzijn komt over Hongarije."

Ook de 37-jarige Linn Julian Koletnik uit Slovenië is in Amsterdam. Dat land doet het een stuk beter dan buurland Hongarije en heeft een vergelijkbare positie met Nederland als het op transrechten aankomt. Zo staat het land geslachtswijzigingen in het paspoort toe voor jongeren onder de 18 jaar.

In Nederland kan dat pas vanaf 16 jaar, terwijl belangengroep Transgender Netwerk Nederland van zo'n leeftijdsgrens af wil. Koletnik: "Het is apart dat ik word uitgenodigd als vertegenwoordiger uit een land dat achter zou lopen en op het vlak van representatie achterlijk zou zijn. Maar sommige dingen heeft Slovenië beter geregeld dan Nederland."

Hoop op snelle wetswijzigingen

Belangenorganisatie Transgender Netwerk Nederland (TNN) is niet verbaasd over de score van Nederland op de Rainbow Europe Index. TNN ziet bijvoorbeeld dat de rechten van transgender mensen ter discussie staan. "We worden in het debat ineens als bedreiging gezien, bijvoorbeeld als het gaat over kleedkamers, terwijl juist wij vaak met intimidatie op straat te maken krijgen", zegt beleidsmaker Sophie Schers.

Er hoort wel een belangrijke kanttekening bij de rangschikking; twee recente wetsvoorstellen zijn door lijstopsteller Ilga nog niet meegewogen. Afgelopen februari werd bijvoorbeeld een initiatiefwet ingediend die conversietherapie strafbaar stelt.

Verder wordt er naar het zogenoemde zelfbeschikkingsrecht gekeken. Als iemand zijn geslacht bij de gemeente wil laten veranderen, kan dat alleen met een deskundigenverklaring van een therapeut op zak. Er is momenteel een wet in de maak waarmee die vereiste komt te vervallen. Transgender Netwerk Nederland hoopt dat beide wetswijzigingen er snel komen.

'Nederland moet voorop blijven lopen'

Het ministerie van OCW erkent dat er in Nederland nog werk aan de winkel is. Zo is er niets geregeld op het gebied van verlof voor personen die in transitie gaan en lichamelijk van geslacht veranderen. Minister Dijkgraaf van OCW (D66) wil daar de komende periode werk van maken, zegt een woordvoerder.

Transgender Netwerk Nederland is daar blij mee. Beleidsmaker Schers: "Dat zijn thema's waarin Nederland nu voorop loopt en dat moet blijven doen. De afgelopen jaren haalden de landen om ons heen ons in, maar ik hoop dat er dit jaar nog een wetsvoorstel voor transitieverlof komt."