Vier vragen en antwoorden over de nieuwe coronavaccins
Pfizer en Moderna hebben hun coronavaccins aangepast zodat mensen minder snel geïnfecteerd zullen raken door de zeer besmettelijke omikronvariant. Vier vragen over de nieuwe vaccins beantwoord:
Om welke vaccins gaat het precies en op welk onderdeel zijn ze aangepast?
De aangepaste mRNA-vaccins Spikevax en Comirnaty van zowel Moderna als BioNTech/Pfizer zijn door het Europees medicijnagentschap EMA goedgekeurd om bij iedereen van 12 jaar en ouder als herhaalprik te gebruiken.
Waar de oorspronkelijke vaccins volledig waren gebaseerd op de eerste versie (Wuhan) van het coronavirus, zijn de vernieuwde vaccins een combinatie van de originele stam en die van de eerste omikronvariant BA.1.
Het Europese beoordelingscomité concludeert dat prikken met deze bivalente vaccins een sterke afweerreactie geeft tegen zowel de oorspronkelijke stam van het coronavirus als tegen de omikronvariant BA.1.
Zijn de nieuwe vaccins wel veilig?
De bijwerkingen van de aangepaste vaccins zijn volgens het EMA vergelijkbaar met de bijwerkingen na een boosterprik met de oorspronkelijke versies van de vaccins.
Deze conclusie wordt gebaseerd op een aantal klinische studies. Aan de verschillende onderzoeken voor de Pfizer-boosterprik namen in totaal meer dan 1800 mensen deel van 55 jaar en ouder. Voor de Moderna-boosterprik deden ongeveer 800 deelnemers mee vanaf 18 jaar.
Dat is qua omvang niet vergelijkbaar met de veel grotere klinische studies die voorafgingen aan goedkeuring voor het oorspronkelijke vaccin. Volgens Marjolein van Egmond, hoogleraar Immunologie aan het Amsterdam UMC, is dat geen bezwaar.
"Het gaat om een update van bestaande vaccins. Je moet het vergelijken met het bouwen van de allereerste auto. Voordat die wordt toegelaten heb je allerlei veiligheidstests. Als je één onderdeel aanpast, hoef je niet alle tests te herhalen. Zo gaat dat ook met de griepvaccins die elk jaar worden aangepast. Dit is dus de gebruikelijke procedure."
Wat is de toegevoegde waarde van deze vaccins?
De huidige vaccins beschermen relatief goed tegen ernstige ziekte waarbij een patiënt in het ziekenhuis moet worden opgenomen of zelfs komt te overlijden. Maar het beschermingsniveau tegen besmettingen is het afgelopen anderhalf jaar sterk teruggelopen. Dat komt ook door de mutaties die het virus heeft ondergaan.
"Omikron heeft zijn spike-eiwitten, dat is het eiwit dat het virus gebruikt om onze cellen binnen te komen, behoorlijk veranderd", zegt Van Egmond. "Die spike-eiwitten van het oorspronkelijke virus werden goed geblokkeerd door de antilichamen die ons lichaam opwekte. Maar omikron weet die te ontwijken om ons alsnog te besmetten."
Het EMA verwacht dat de nieuwe vaccins een sterkere afweerreactie veroorzaken waardoor omikron het moeilijker krijgt om de antilichamen te ontwijken en minder mensen überhaupt besmet raken.
"En daar zou de winst moeten zitten", aldus Van Egmond. "Ook al zijn het aantal sterfgevallen en patiënten in het ziekenhuis relatief klein, we hebben nog steeds uitval van bijvoorbeeld werknemers na een infectie. Dat kan nog steeds maatschappij-ontwrichtend werken. En we hopen dat de aangepaste vaccins dat kunnen helpen voorkomen."
Is een herhaalprik noodzakelijk?
Het immuunsysteem van zo'n beetje iedereen heeft ervaring met het coronavirus dankzij vaccinaties, infecties of allebei. Daarom waren er tijdens de laatste grote coronagolven in Nederland ondanks een recordaantal infecties relatief weinig patiënten die werden opgenomen in het ziekenhuis. Dus waarom zou je nog een keer een vaccinatie halen?
"Helaas is het wel zo dat na vaccinatie of infectie de immuniteit relatief snel afneemt", zegt Chantal Bleeker- Rovers, hoogleraar uitbraken van infectieziekten. "Zeker bij kwetsbare groepen als ouderen en mensen met afweerstoornissen neemt de kans om in het ziekenhuis terecht te komen enkele maanden na vaccinatie of infectie wel degelijk weer toe."
Van Egmond vindt dat de impact van een infectie op dit moment wordt onderschat. "Uit recent onderzoek blijkt dat negen op de tien mensen die met corona in een ziekenhuis worden opgenomen een jaar later nog steeds serieuze klachten hebben. Elke ziekenhuisopname die je kunt voorkomen is daarom de moeite waard."
Deskundigen wijzen erop dat het niet duidelijk is welk risico gezonde mensen lopen om alsnog het post-covidsyndroom op te lopen als ze in het verleden zonder problemen herstelden na een covid-infectie. Dus wie het zekere voor het onzekere wil nemen kan een herhaalprik halen.
Bleeker-Rovers: "Daarnaast doe je het niet alleen voor jezelf maar ook voor de kwetsbare mensen om ons heen. Hoe minder het virus rondgaat hoe minder risico zij zullen lopen."
