Het kabinet trekt de komende periode ruim 700 miljoen euro uit om de asielcrisis te bestrijden. Met onder meer woningen voor 20.000 asielzoekers met een verblijfsvergunning en honderden extra (tijdelijke) crisisnoodopvanglocaties hopen de bewindspersonen een einde te maken aan de chaos bij het aanmeldcentrum in Ter Apel.
In dit artikel beantwoorden we vier vragen over het kabinetsplan.
Wat staat er precies in het 'asielakkoord'?
Het kabinet neemt maatregelen om de instroom van asielzoekers te beperken. Zo mogen statushouders, dus de asielzoekers met een verblijfsvergunning, hun gezinsleden pas laten overkomen als ze in Nederland een woning hebben gevonden. Pas als dat na vijftien maanden nog niet is gelukt, krijgen de familieleden alsnog een visum.
Volgens het kabinet wordt door deze groep "nareizigers", zoals de gezinsleden worden genoemd, de druk op de asielopvang behoorlijk opgevoerd. Op dit moment verblijven er ruim 15.000 mensen met een verblijfsvergunning in asielzoekerscentra, van wie ongeveer de helft via gezinshereniging naar Nederland is gekomen.
Volgens internationale verdragen is Nederland verplicht om gezinshereniging mogelijk te maken, maar staatssecretaris Van der Burg zegt dat opvang nu simpelweg onmogelijk is:
Een andere maatregel is dat de Nederlandse overheid zich tijdelijk niet aan de afspraken houdt die de Europese Unie en Turkije in 2016 maakten over de opvang van asielzoekers, in de wandelgangen de Turkijedeal genoemd. Dat betekent dat Nederland de verplichting om ieder jaar 1000 vluchtelingen uit kampen in Turkije op te nemen opschort.
Tegelijkertijd wil het kabinet dat asielzoekers met een verblijfsvergunning sneller doorstromen van asielzoekerscentra naar een gewone woning. Het is de bedoeling dat gemeenten dit jaar voor 20.000 statushouders een woonplek vinden.
In totaal is met het hele pakket tot en met 2026 zo'n 740 miljoen euro gemoeid. Behalve bovenstaande maatregelen staan er ook plannen op de rol om overlast tegen te gaan en inburgering te bevorderen.
Waar komen die 20.000 woningen vandaan?
Behalve een asielcrisis heerst er ook een crisis op de woningmarkt. Dat roept al snel de vraag op waar het kabinet en gemeenten op korte termijn woonruimte voor 20.000 statushouders kunnen realiseren. In de plannen staat dat dit op meerdere manieren moet gebeuren.
Zo moeten gemeenten aan de slag met zogeheten flexwoningen. Het gaat bijvoorbeeld om containers en prefab-woningen, die bestaan uit kant-en-klare onderdelen die ter plaatse als een soort Lego-bouwstenen in elkaar worden gezet. Het is de bedoeling dat er dit jaar 7500 van dat soort woningen worden neergezet en de komende twee jaar nog eens 30.000.
Van die nieuwe woningen gaat straks een derde naar statushouders. De overige twee derde is bestemd voor andere mensen die met spoed op zoek zijn naar een woning, zoals starters, mensen die net zijn gescheiden en ggz-patiënten.
Omdat deze flexwoningen er natuurlijk niet meteen staan, is verder afgesproken dat statushouders de komende maanden iets vaker dan nu in bestaande sociale huurwoningen worden gehuisvest. Ongeveer 12 procent van de sociale huurwoningen moet naar asielzoekers met een verblijfsvergunning gaan. Nu schommelt dat percentage tussen de 5 en 10 procent.
Tot slot zet het kabinet in op "tussenvoorzieningen", zoals hotels en omgebouwde kantoorpanden waar statushouders tijdelijk kunnen verblijven.
Hoe haalbaar zijn de plannen?
Het kabinet en de gemeenten worstelen al jaren met de opvang van asielzoekers en statushouders. De vraag is of het huidige plan de crisis kan bedwingen. De afspraken voor dit jaar zijn nog niet bindend: in de plannen staat bijvoorbeeld dat het kabinet "erop rekent" dat gemeenten "de verantwoordelijkheid nemen" voor het bouwen van flexwoningen, maar de gemeenten worden daar niet toe verplicht.
Volgens Theo Weterings, portefeuillehouder Asiel bij de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) kunnen de huidige plannen wel op meer draagvlak rekenen bij burgers. Verder is volgens hem van belang dat het kabinet "de werkzaamheden die uit deze afspraken voortkomen" volledig compenseert, lees: alle kosten voor zijn rekening neemt. "Een belangrijk gegeven, gezien de slechte financiële vooruitzichten van gemeenten voor 2026."
Zijn de problemen in Ter Apel nu opgelost?
Nog niet meteen. Staatssecretaris Van der Burg zegt dat het voorterrein van het aanmeldcentrum uiterlijk op 10 september leeg moet zijn, liefst eerder. Op die datum is naar verwachting een nieuwe grote locatie beschikbaar voor de honderden asielzoekers die nu buiten moeten slapen. Volgens RTL Nieuws gaat het om een locatie in de gemeente Emmen.
De 25 veiligheidsregio's in Nederland wordt ondertussen gevraagd om elk 225 extra crisisnoodopvanglocaties in te richten, dus ruim 5600 in totaal. Die komen boven op de ruim 5000 plekken die daar al zijn gerealiseerd.
Verder werkt het kabinet voor de langere termijn aan een wet die gemeenten medeverantwoordelijk maakt voor het leveren van opvanglocaties voor asielzoekers. Van der Burg hoopt dat die wet op 1 januari kan ingaan. Het idee erachter is dat de opvanglocaties dan gelijkmatiger over het land kunnen worden verspreid.
