Amnesty signaleert misstanden leger Oekraïne, maar 'rapport zit vol gaten'

Als het klopt dat het Oekraïense leger zijn burgers in gevaar brengt, zoals Amnesty vandaag stelde in een rapport, dan heeft het land het oorlogsrecht geschonden. Experts benadrukken dat het streng verboden is om militairen te laten schieten vanuit bijvoorbeeld ziekenhuizen. Maar het rapport van de mensenrechtenorganisatie is volgens deskundigen niet waterdicht.

Zo wordt beschreven dat vijf ziekenhuizen en ruim twintig scholen zijn gebruikt als uitvalsbases door het Oekraïense leger. Amnesty concludeert dat op basis van verklaringen, satellietbeelden en aanvullend onderzoek. Maar daarbij is geen beeldmateriaal vrijgegeven en Amnesty geeft weinig details, om zijn bronnen te beschermen. Daardoor is de grens tussen feiten en interpretatie soms vaag, vinden juristen.

Oekraïne woest

De Oekraïners zijn woest over de beschuldigingen, die de Russen in de kaart zouden spelen. Toch is het volgens juristen belangrijk dat organisaties als Amnesty ook de werkwijze van de verdedigende partij onder de loep nemen. Kiev heeft net als alle strijdende partijen in een oorlog de verplichting om burgers zo veel mogelijk te beschermen.

Volgens Amnesty hebben de Oekraïense strijdkrachten hun eigen bevolking en civiele infrastructuur in gevaar gebracht. Tussen april en juli zouden woonwijken, ziekenhuizen en scholen zijn gebruikt voor militaire doeleinden, zonder burgers te evacueren. Bij daaropvolgende Russische aanvallen zijn burgers gedood, concluderen de onderzoekers.

"Amnesty is een gedegen organisatie en ik kan me niet voorstellen dat die over één nacht ijs gaat", zegt Marieke de Hoon, universitair docent internationaal strafrecht. De misstanden klinken volgens haar substantieel genoeg om internationaal aan te kaarten, "maar er is nog aanvullend onderzoek nodig."

"Het rapport zit vol gaten", zegt Terry Gill, emeritus hoogleraar militair recht onomwonden. Hij wil weten of de mogelijke schendingen van het humanitair recht door officieren zijn geïnitieerd, of voortkomen uit onwetendheid onder slecht getrainde rekruten. Het antwoord op die vraag is essentieel om te kunnen vaststellen of er sprake is van schendingen van het oorlogsrecht of incidenten.

Ernstige schending

Verder is open voor interpretatie of een legereenheid voldoende heeft gedaan om te voorkomen dat burgers slachtoffer worden van gevechtshandelingen. Maar die nuance geldt volgens Gill niet voor schieten vanuit een ziekenhuis. "Dat kan absoluut niet en het is een ernstige schending van het oorlogsrecht. Een ziekenhuis is een beschermd object."

"Ik zou graag meer feiten, foto's en onderbouwing zien", zegt ook defensiespecialist Dick Zandee. "Op basis van deze beperkte gegevens vallen de aantijgingen moeilijk te beoordelen. En vanuit het belang van Oekraïne betwijfel ik het. Het land zou juist steun van de bevolking verliezen als het leger inderdaad vuur zou trekken op scholen of huizen waar mensen aanwezig zijn."

De kritiek vanuit Kiev dat Oekraïne nu "even slecht" lijkt als Moskou, gaat er bij jurist De Hoon niet in. "Het antwoord op de vraag wie de agressor is, verlost de andere partij niet van de verplichting om het oorlogsrecht te handhaven. Maar het Russische leger pleegt veel meer, structurelere en ernstiger oorlogsmisdaden, dat is wel duidelijk."