Stikstofminister had niet zóveel onrust verwacht: 'Iemand moet de nare boodschap brengen'
Minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof, VVD) staat nog steeds pal achter haar stikstofplannen: voor heel Nederland moet de stikstofuitstoot in 2030 50 procent minder zijn. "Jaren hebben we te veel gevraagd en zijn we over de grenzen gegaan van wat een land kon dragen. De balans tussen natuur en economie moet terug", zegt ze in gesprek met Nieuwsuur.
In 131 gebieden moet de uitstoot met 70 procent omlaag. Daardoor kunnen niet alle boeren door met hun bedrijf zoals ze gewend zijn, en dat leidt dagelijks tot stevig verzet. Van der Wal had dat protest voor een deel ingecalculeerd. "De woede, wanhoop en frustratie. Want er is één centrale vraag: hoe verdient een boer straks een boterham? De boeren die ik spreek, willen eigenlijk allemaal minder vee, meer balans met de natuur. Dat is de grote opgave voor het kabinet: hoe gaan we dat nou regelen?"
Stap zetten
Daarom kijkt het kabinet naar de hele keten waarin alle bedrijven om het boerenbedrijf heen verantwoordelijkheid moet nemen. "Ook banken, die moeten bijdragen en investeren in nieuwe bedrijfsvoering, en de veevoerderij tot en met de supermarkten. Om de boeren te helpen met de verandering."
Ze begrijpt de frustratie van boeren, maar het huidige systeem is echt op, zegt Van der Wal. "We moeten de natuur herstellen, want als je dat niet doet kun je geen vergunningen verlenen voor woningbouw, maar ook niet aan boeren zelf. En ondanks dat juist de boeren al ontzettend veel hebben gedaan als het gaat om het verminderen van stikstofuitstoot, het is toch niet genoeg. Dus we moeten die stap zetten met elkaar."
In 2019 noemde Mark Rutte het al eens de grootste crisis in zijn loopbaan als premier: de stikstofcrisis. En nu, drie jaar later, is het stikstofprobleem nog altijd net zo groot. Van der Wal is diegene die dat moet oplossen.
Zo zijn er Europese afspraken gemaakt "dat we natuurgebieden niet laten verslechteren. En we houden ons gewoon structureel al twintig, dertig jaar lang niet aan die afspraken. Maar afspraak is afspraak. En dus is er geen andere keuze", zegt Van der Wal. "En nu ben ik degene die de nare boodschap moet brengen."
In dat verband verbaast het haar dat er mensen zijn die het probleem blijven ontkennen. "Dat zijn dezelfde mensen die zeggen 'reis nog eens naar Brussel en doe nog eens een praatje of het niet anders kan'. Dat noem ik nou de route van valse hoop", zegt Van der Wal, die niet tot een generatie wil behoren die "definitief de natuur heeft verkwanseld".
Toonaangevend
Het kabinet trekt bijna 25 miljard uit om de boeren te helpen. Dat geld gaat naar uitkoopregelingen, verduurzaming en natuur. Van der Wal noemt het enorme bedrag "rechtvaardig". "We hebben met elkaar decennia lang dit systeem in stand gehouden en gevoed. We hebben de vergunningen verleend. En er zijn heel veel boeren die enorme investeringen hebben gedaan. Dus we gaan de boeren helpen naar een nieuwe manier van ondernemen. Dat is rechtvaardigheid."
Toch voelen de boeren de nieuwe plannen als een klap in het gezicht. "Als je generatie op generatie gewend bent om een bepaalde manier boer te zijn die gewoon te horen krijgt: tot hier en niet verder en het moet naar een nieuw landbouwsysteem. Dat geeft heel veel zorgen", zegt de minister.
"Boeren zeggen dat het lijkt alsof ze geen erkenning meer krijgen. Tegelijkertijd denk ik dat onze boeren en de agrarische sector weer voorop kunnen lopen in de wereld, en toonaangevend kunnen zijn in een nieuw landbouwsysteem."
