Minister Robbert Dijkgraaf (Wetenschap) gaat een onafhankelijke commissie laten adviseren over transparantie van de wetenschap. Dat laat hij weten in antwoord op Kamervragen over gesponsorde hoogleraren. Nieuwsuur berichtte eerder over hoogleraren die niet door de universiteit maar door een belanghebbende werden betaald, zonder dat dit was vermeld.
Dijkgraaf noemt de ontdekte gevallen 'zorgelijk'. In alle gevallen ging het om hoogleraren belastingrecht. Een hoogleraar van de Universiteit van Amsterdam nam ontslag nadat hij door Nieuwsuur werd geconfronteerd met de heimelijke sponsorpraktijk van zijn leerstoel.
Belangen bij onderzoeken
Hoogleraren mogen worden betaald door externe partijen, maar dat moet dan wel worden gemeld. Bij de Erasmus Universiteit, Universiteit Leiden, de Universiteit van Tilburg en de VU Amsterdam ging dat mis. Hoogleraren belastingrecht werden voor de uren op de universiteit betaald door hun andere werkgever.
Het ging dan bijvoorbeeld om een accountantskantoor of de Belastingdienst. De sponsoren van deze hoogleraren hadden een potentieel belang bij de onderzoeken van deze hoogleraren. Juist daarom is het belangrijk dat de financiering van de onderzoeken transparant wordt vermeld. Dat laatste gebeurde niet. Dijkgraaf noemt dat 'kwalijk'.
De minister vindt het "zorgelijk" dat bij sommige faculteiten meer gesponsorde dan niet-gesponsorde hoogleraren werken. "Dat maakt het beoefenen van onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek binnen die faculteiten kwetsbaar", schrijft Dijkgraaf in antwoord op Kamervragen.
Zeven hoogleraren voor één ministerie
Kamerlid Pieter Omtzigt vroeg de minister hoeveel hoogleraren door het ministerie van Financiën worden betaald. De minister stelt nu dat het gaat om zeven hoogleraren.
"Ik vind het wel heel veel hoogleraren voor één ministerie", zegt Omtzigt. Hij pleit ervoor dat als er onderzoek gedaan moet worden naar belastingen, dat dan via het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap verloopt. "Dan is de onafhankelijkheid wél gewaarborgd. Nu gaat het om eigen ambtenaren die rechtstreeks door Financiën worden betaald. Dit vind ik ongewenst."
Transparantie
Een commissie gaat kijken of de normen over onafhankelijkheid en transparantie van de wetenschap volstaan, of dat er meer moet gebeuren. Volgens Dijkgraaf zijn universiteiten nu aan zet om transparantie rondom financiering te verbeteren. Gebeurt dat onvoldoende, dan overweegt hij om regels hierover in de wet op te nemen. Nu zijn de regels alleen vastgelegd in een gedragscode van de universiteiten.
Tweede Kamerlid Jasper van Dijk (SP) vindt dat die stap nu al moet worden genomen. "Het wordt hoog tijd dat Dijkgraaf wetgeving maakt. We moeten af van gesponsorde wetenschap. Het publiek moet kunnen vertrouwen op volstrekte onafhankelijkheid."
