College voor de Rechten van de Mens: vrijheid van meningsuiting onder druk

De vrijheid van meningsuiting in Nederland staat onder druk. Dat stelt het College voor de Rechten van de Mens in een rapport dat vandaag is verschenen. Het instituut vindt dat de overheid en bedrijven als Twitter en Facebook-moederbedrijf Meta nu aan zet zijn om de zaken te verbeteren.

Journalisten en anderen die deelnemen aan het publieke debat zoals politici, bloggers, columnisten en experts krijgen steeds vaker te maken met bedreigingen en zelfs geweld. Dat heeft gevolgen voor ons allemaal, waarschuwt het college. De kwaliteit van de informatievoorziening kan er namelijk onder lijden.

"We zien een trend waarin debat steeds vaker plaatsmaakt voor online en offline scheldpartijen, verwensingen en (doods)bedreigingen", zegt voorzitter Jacobine Geel van het college. Het thema van het nieuwe jaarverslag is daarom de vrijheid van meningsuiting.

Cameraploeg beroofd en mishandeld

Boze boeren stonden vorige week voor het huis van minister Van der Wal en de meermaals bedreigde viroloog Marion Koopmans moest vorige week een mediaoptreden afzeggen vanwege veiligheidsrisico's. Daarnaast is een cameraploeg van RTV Utrecht deze maand beroofd van een camera en statief. Een van de medewerkers werd daarbij mishandeld.

Het zijn allemaal recente voorbeelden van intimidatie of geweld tegen mensen die bijdragen aan het publieke debat. Het absolute dieptepunt was volgens het college de moord op misdaadverslaggever Peter R. de Vries.

Tientallen boeren kwamen naar het woonhuis van minister Christianne van der Wal:

Corona, en de maatregelen die zijn ingevoerd om het virus in toom te houden, speelden volgens het college een grote rol in de toename van het aantal incidenten. "Maar ook als de media berichten over andere onderwerpen waarover de meningen zeer uiteenlopen, zoals het stikstofbeleid of Zwarte Piet, volgen intimidatie en agressie."

Privégegevens van bewindspersonen en journalisten worden zonder toestemming gedeeld op sociale media en internet. Dat wordt ook wel doxing genoemd en het is nog niet strafbaar. Het college pleit ervoor om deze vorm van online intimidatie wel strafbaar te stellen.

Een andere aanbeveling is om persoonsgegevens in het handelsregister af te schermen. Dat geldt ook voor de adresgegevens bij het Kadaster en de Kamer van Koophandel van mensen die in de media verschijnen.

Daarnaast wil het college dat er bij de overheid een bewindspersoon komt die vormen van agressie en intimidatie moet tegengaan. De overheid moet volgens het college burgers ook wijzen op hun eigen verantwoordelijkheid voor een veilig publiek debat. De opsporing en vervolging van intimidatie en geweld tegen mensen die zich uiten in de media zou prioriteit moeten krijgen.

Goede voorbeeld politiek

Politici en bestuurders moeten het goede voorbeeld geven en de integriteit en geloofwaardigheid van journalisten en experts niet publiekelijk in twijfel trekken, staat in het rapport. Begin deze maand viel FvD-Kamerlid Gideon van Meijeren voorzitter Jaap van Dissel van het Outbreak Management Team aan tijdens een debat. 300 wetenschappers ondertekenden daarna een brief met een oproep om stelling te nemen tegen politici die "ongefundeerde beschuldigingen en verdachtmakingen tegen wetenschappers uiten". Minister Dijkgraaf zei daarna "100 procent" achter de brief te staan.

Platformbedrijven als Twitter worden ook opgeroepen om maatregelen te nemen. Er zou een betere balans moeten komen tussen de vrijheid van meningsuiting en het tegengaan van agressie en intimidatie. Daarnaast moeten de bedrijven openheid geven over hun beleid en agressie gericht op media-actoren direct verwijderen.