Opvallende oversterfte tijdens derde coronagolf blijft onverklaard

Het blijft onduidelijk waardoor er eind 2021 zo'n 3400 mensen (geen coronapatiënten) meer dan normaal kwamen te overlijden. Het Centraal Bureau voor de Statistiek en het RIVM hebben deze zogenoemde oversterfte onderzocht, maar vonden geen antwoord.

Kamerlid Omtzigt diende in december vorig jaar een motie in en riep op tot zo'n onderzoek, omdat de oversterfte in de derde coronagolf veel hoger lag dan de sterfte door covid-19 die door het RIVM werd gemeld.

In de derde golf, die rond het einde van de zomer begon, stierven zo'n 11.000 mensen meer dan gebruikelijk. Ruim 3000 van hen overleden niet aan corona. "Mogelijk droegen andere doodsoorzaken bij aan de oversterfte", schrijven de onderzoekers. Ze zeggen dat er meer onderzoek nodig is om het antwoord op de vraag te vinden.

Duidelijk is wel dat de coronavaccins niet hebben geleid tot meer sterfte. Volgens de onderzoekers zijn er geen aanwijzingen dat in de Nederlandse bevolking een verhoogde kans op overlijden bestaat in de weken volgend op covid-19-vaccinatie.

Gevaccineerden overleden ook minder vaak aan andere aandoeningen

Het RIVM stelde zelfs vast dat gevaccineerden in de eerste acht weken na de prik een verlaagd risico hebben op overlijden aan andere oorzaken dan covid-19. Of dat aan het vaccin te danken is, is niet duidelijk. Mogelijk hadden gevaccineerden op voorhand al een betere gezondheid dan mensen die geen prik haalden, aldus het RIVM.

Artsen hebben in slechts 162 van de in totaal 166.000 overlijdensverklaringen vermeld dat vaccinatie mogelijk bijdroeg aan het overlijden, maar dat is nooit met zekerheid vastgesteld.

Effectiviteit vaccins hoog

Het RIVM wijst er in het onderzoek op dat de zogeheten vaccineffectiviteit zeer hoog was. In de eerste twee maanden na de tweede coronaprik was de kans op overlijden aan covid-19 ruim 90 procent kleiner dan onder ongevaccineerden. De bescherming daalde daarna wel, naar zo'n 80 procent na zeven maanden. Bij ouderen daalde de bescherming in die periode tot zo'n 60 procent. Maar de booster leidde er weer toe dat de bescherming steeg.

Eerder was al duidelijk dat er in 2020 en 2021 30.000 meer mensen zijn overleden dan verwacht. In totaal overleden er in die jaren 340.000 mensen, van wie 40.000 aan de gevolgen van covid-19. Door de coronapandemie waren er uiteindelijk drie zogeheten 'oversterftegolven'.

Kritiek op cijfers

Overigens is er ook kritiek op de CBS-cijfers. Leden van een onafhankelijke expertgroep die op verzoek van het ministerie van VWS is samengesteld, zeggen dat er "een gebrek aan toegang tot (medische) data" is. De schattingen van het CBS zijn volgens hen dan ook onvoldoende onderbouwd. De twee leden, Ronald Meester en Eline van den Broek, spreken overigens niet namens de expertgroep, maar op eigen gezag.

Volgens Meester, hoogleraar Waarschijnlijkheidsrekening aan de VU, is het CBS bijvoorbeeld "veel te stellig" over het aantal coronadoden. "De gebrekkige registratie, gebaseerd vaak op niet meer dan vermoedens en symptomen, laat zo'n conclusie helemaal niet toe. Daarnaast moet niet alleen worden gekeken naar primaire doodsoorzaken, maar ook naar secundaire en tertiaire doodsoorzaken."