In veel delen van Nederland moet de stikstofuitstoot met 70 procent worden teruggedrongen. Het gaat om 131 gebieden vlak bij kwetsbare natuur. Dat betekent dat niet alle boeren kunnen doorgaan met hun bedrijf, staat in de stikstofplannen die het kabinet vandaag naar buiten heeft gebracht.
In het Nationaal Programma Landelijk Gebied staat per gebied hoeveel de stikstofuitstoot in 2030 moet zijn verlaagd om de natuur een kans te geven om te herstellen. In sommige is dat 12 procent, maar er zijn er dus ook 131 waar het heel fors uitpakt. Die liggen over het hele land verspreid, binnen een kilometer rondom een beschermd Natura 2000-gebied.
De provincies gaan nu met het plan aan de slag. Zij moeten voor 1 juli 2023 duidelijk maken hoe zij de doelen denken te bereiken. Ze kunnen daarbij maatregelen nemen voor de industrie, de bouw en het verkeer. Maar het grootste offer zullen zij van veehouders vragen. Die zijn volgens het RIVM nu nog verantwoordelijk voor ongeveer 60 procent van de in Nederland veroorzaakte stikstofneerslag in gevoelige natuurgebieden.
Wat is stikstof en waarom is het zo'n groot probleem?
De verantwoordelijke ministers Van der Wal (stikstof) en Staghouwer (landbouw) zien voor de boeren in de kwetsbaarste gebieden drie mogelijkheden: zij kunnen hun bedrijf (verder) verduurzamen of verplaatsen, maar "het eerlijke verhaal is ook dat niet alle boeren door kunnen met hun onderneming".
Het stikstofplan moet ertoe leiden dat de totale stikstofuitstoot in 2030, over acht jaar dus, 50 procent lager is. Voor de boeren geldt dat hun uitstoot volgens de plannen met 40 procent omlaag moet. Dat betekent dat er dan rond de 30 procent minder vee zal moeten zijn. Maar minister Van de Wal heeft al laten weten dat het om "richtinggevende doelen" gaat en dat zij niet "directief" aan de provincies gaat vertellen hoe zij die moeten bereiken.
In deze gebieden moet de stikstofuitstoot omlaag:
Dat er een lastig stikstofbesluit aankwam, was al jaren duidelijk. In 2019 bepaalde de Raad van State dat het stikstofbeleid in Nederland niet deugde. Er werden vergunningen verstrekt aan veehouderijen en grote bouwprojecten in de buurt van natuurgebieden, in de hoop dat maatregelen voor natuurherstel de nadelige gevolgen van de stikstofuitstoot later wel zouden rechttrekken.
De Raad van State vond dat dit niet langer kon en die uitspraak had enorme gevolgen. Allerlei bouwprojecten kwamen stil te liggen en voor veel boeren brak een onzekere tijd aan. Dat leidde tot meerdere grote demonstraties.
Minister Van der Wal zei eerder deze week: "We hebben te maken met een juridische uitspraak die klip en klaar is: we moeten eerst minder stikstof uitstoten, we moeten eerst de natuur herstellen en pas dan kunnen we ook weer vergunningen verlenen. De enige manier om dit land van het slot te krijgen, is deze aanpak. Ik heb geen keuze."
Voor de aanpak van het stikstofprobleem is 24,3 miljard euro gereserveerd, boven op de 7 miljard die er al was. Het geld wordt onder meer gebruikt voor de ondersteuning van boeren die hun bedrijf niet of niet op dezelfde manier kunnen voortzetten.
