Het oudste spoor van Spanje verliest het van de zee

• Rop Zoutberg

  correspondent Spanje

Ook de Spaanse kust merkt de gevolgen van klimaatverandering. Fellere stormen en een stijgende zeespiegel spoelen stranden weg. Een extra probleem is dat pal langs de kust bij Barcelona de oudste spoorlijn van het land loopt. Velen vrezen dat het spoor het gevecht tegen het water verliest.

De verroeste trap aan de kust bij Premià de Mar leidt al lang niet meer naar het strand. Na de laatste treden klotst het zeewater tegen de trap op, al het zand is weggeslagen. "Hier kun je goed zien hoe de kust langzaam maar zeker afslijt", zegt geoloog Joan Manuel Vilaplana. "Hier waren ooit gewoon stranden. Maar ze zijn door de stormen die hier steeds vaker voorkomen verdwenen."

Op iets meer dan twee meter achter hem raast een trein voorbij. Het spoor hier loopt pal langs de zee, en dat verergert de problemen in de kuststrook ten noorden van Barcelona.

Vilaplana ziet in een oogopslag waarom het mis gaat. "Het spoor zelf verhindert dat stranden weer op natuurlijke wijze aangroeien, met zand en stenen die met rivierwater worden aangevoerd. Dat proces is door de treinrails afgesneden."

"Maar ook de spoorlijn zelf is een probleem. Op dagen dat het hier tekeer gaat, is het spoor tegenwoordig de laatste buffer tegen het water. Dat betekent dat je voortdurend de kans op een treinramp hebt."

De 50 kilometer spoorlijn tussen Barcelona en het stadje Mataró was de eerste die in Spanje werd aangelegd in opdracht van Catalaanse zakenmensen. Die wilden de kustplaatsen met elkaar verbinden en het vervoer van goederen verbeteren. De eerste rit was in 1848, over een traject ontworpen door Britse ingenieurs. De rails werden geïmporteerd uit Engeland. De snelheid van veertig kilometer per uur was duizelingwekkend voor die tijd.

Reizigers en omwonenden merken dat het spoor het zwaar te verduren heeft:

De aanleg viel samen met de start van de industriële revolutie, tegenwoordig beschouwd als het begin van de klimaatverandering. "De snelheid waarmee het landschap rond de kust verandert, heeft me enorm verbaasd", zegt Angel Font, wethouder in de kustgemeente Vilassar de Mar. "We zitten middenin een reeks van veranderingen die je al goed kunt voelen. Het zijn geen waarschuwingen meer. Alle veranderingen zijn allang realiteit."

"Doordat de stranden zijn verdwenen hebben de boulevards ineens een heel andere functie gekregen. Ze grenzen nu net als het spoor direct aan de Middellandse Zee en worden als het ware een zeewering. Met alle bijbehorende schade die we voortdurend moeten herstellen. De strijd tegen het water hebben we allang verloren."

De Spaanse regering, eigenaar van het spoor, is nog niet van plan de lijn te verplaatsen. In 2020 werd nog 12 miljoen euro uitgegeven om een stuk van twee kilometer te herstellen na de schade die de orkaan Gloria aanrichtte. Sommigen zeggen dat dat lapmiddelen zijn die de lijn niet zullen redden.

De trein bij Mataró heeft vandaag vertraging, al is dat dagelijkse kost, zeggen reizigers op het perron. "Iedere dag is er wel een probleem", zegt een vrouw. "Ik weet niet beter dan dat ik heel veel tijd voor de rit moet uittrekken." Om de haverklap ligt de boel plat, klaagt een andere reiziger. "Is het niet omdat ze met onderhoud bezig zijn, dan wel vanwege het slechte weer. De zee komt steeds verder. De hele tijd worden stukken weggeslagen."

Eenmaal in de trein schiet een betoverend landschap voorbij. Dichter bij de zee kan een reiziger niet komen. Het zeewater lijkt tot de raampjes te komen.

Vergis je niet, de situatie is onhoudbaar, zegt de geoloog Vilaplana. "De dagen van deze spoorlijn zijn geteld. We kunnen straks niet anders dan de hele lijn afbreken en hem in het binnenland opnieuw aanleggen. Ook al kost dat straks miljarden."