Met de boot naar Lissabon: de geboorte van het Feyenoord-legioen in 1963
GVAV, DOS, Rapid. Vijftien jaar oud is hij pas, maar waar Feijenoord - toen nog geschreven met ij - in het seizoen 1962/1963 ook een uitwedstrijd speelt, iedere twee weken legt de jonge Rotterdammer Louis Groeneweg twee gulden van zijn zakgeld opzij om met touringcarbedrijf Megga zijn club in den lande achterna te kunnen reizen.
Lang hoeft de leerling van de ambachtsschool dan ook niet na te denken wanneer hij in april 1963 in dagblad Het Vrije Volk wordt geattendeerd op een unieke aanbieding. Onder de kop 'Met HVV naar Lissabon' wordt 2.000 supporters van Feijenoord de gelegenheid geboden hun club per boot te volgen naar Lissabon, waar in de halve finale van de Europa Cup 1 titelverdediger Benfica als tegenstander wacht.
Het inschrijfformulier is al op de bus gedaan als de jonge huisschilder-in-opleiding voor een dilemma staat. Waar haalt hij in 's hemelsnaam de 250 gulden vandaan die de reis op de Groote Beer hem minimaal gaat kosten?
Het antwoord op die prangende vraag ligt, letterlijk, aan zijn voeten als hij op zijn jongenskamer zit. Daar ligt, verspreid over de gehele vloer, een enorme racebaan met kleine autootjes waar hij jaren voor heeft gespaard.
Geliefde raceautootjes
Via via vindt hij iemand die voor het immense bedrag van 350 gulden het speelgoed van hem wil overnemen. Met tranen in de ogen doet de jonge Rotterdammer afstand van zijn geliefde raceautootjes. Achteraf kan hij er om lachen. "Feijenoord ging toen al voor alles."
Groeneweg heeft de zegen van zijn ouders, maar vreest dat hij voor de vijfdaagse reis geen vrij krijgt van school. Onder het motto 'wat niet weet, wat niet deert', besluit hij er het zwijgen toe te doen en al spijbelend het ongewisse avontuur tegemoet te gaan.
De tiener heeft geen idee wat hem te wachten staat. "Ik vond het destijds al eng om met een pontje over te varen. Kun je nagaan."
Trossen los
Op die zaterdag de vierde mei in 1963 gaan aan de Rotterdamse Lloydkade om 14.00 uur stipt de trossen los. Omdat het aantal aanvragen de verwachtingen ruimschoots overstijgt, wordt in allerijl ook de Groote Beer ingezet om het ruime sop te kiezen.
Beide Liberty-schepen zijn van alle gemakken voorzien voor de reis die in totaal vijf dagen in beslag zal nemen. Naast spijs en (veel) drank zijn er ook een dominee en een pastoor aan boord.
Voor iets minder spirituele zaken blijkt er tevens een aantal dames van lichte zeden te zijn ingescheept. Zowel in Lissabon als bij terugkeer in Rotterdam blijken de reddingssloepen een andere functie te hebben vervuld, getuige het grote aantal condooms dat daar wordt aangetroffen.
Grote vrolijkheid
Op de Waterman is de 20-jarige Ida Lugtenburg de jongste passagier. De sfeer aan boord van beide schepen onder de 4.000 veelal door alcohol benevelde supporters is er een van grote vrolijkheid.
Bekijk een aflevering van Andere Tijden Sport uit 2020 over de geboorte van Het Legioen.
Op de Waterman zorgen Cor Steijn, in die jaren de vaste muzikale begeleider van Tom 'Dorus' Manders, en Johnnie Kraaijkamp voor het vertier. Op gezette tijden kruipt Steijn op het bovendek achter zijn orgel om, hoe verrassend, het 'Hand in Hand Kameraden' in te zetten.
De passagiers van de Groote Beer moeten de tijd doden met vertier van Max van Praag, Tom Kelling en Jaap Valkhoff. Laatstgenoemde is de man die in 1961 de muziek maakt bij een tekst van zanger Johnnie Hoes. De Amsterdammer heeft het aanvankelijk over 'Hand in Hand Kameraden, voor Ajax 1'. Als dat lied niet blijkt aan te slaan in Amsterdam, wordt het in aangepaste versie geadopteerd door de Rotterdamse stadionclub.
Modaal maandinkomen
Dat er aan boord geen wanklank valt, wekt geen verbazing. De reis kost, afhankelijk van de accommodatie, tussen de 250 en 350 gulden, 'alles inbegrepen'. Een modaal maandinkomen in die jaren.
"Aan boord zaten zo'n beetje uitsluitend veertigers en vijftigers, veel stelletjes ook", weet Lugtenburg nog altijd. "De sfeer was er een van lachen en zingen, heel erg gemoedelijk. Er werd veel gekaart, de polonaise gelopen en 's avonds stonden enorme maaltijden klaar. Drank, ja, dat was er ook. In overvloed. Toch was de sfeer nooit ofte nimmer hinderlijk. Het enige nadeel was dat de drankvoorraad al ruimschoots voordat we in Lissabon arriveerden op was."
"Terugkijkend op die reis denk ik nu weleens: ik zou het niet meer doen, zo in mijn eentje aan boord stappen zonder dat ik ook maar iemand ken. Toch kan ik me niet heugen dat ik me ook maar één moment onveilig heb gevoeld. Het ging er toen veel vriendelijker, veel gemoedelijker aan toe dan nu. Ik had overal aanspraak."
Als beide schepen in de Golf van Biskaje in een storm van windkracht 10 belanden, neemt de reis een wending die de rest van Lugtenburgs leven zal bepalen. Ook de boerendochter ontkomt op de woeste baren ten noorden van het Iberisch schiereiland niet aan de welhaast onvermijdelijke zeeziekte.
Een jongeman die zich voorstelt als Teun den Hartog ontfermt zich over haar wanneer ze beroerd op het dek in een stoel zit. In Lissabon is de eerste kus. Dertien maanden later treden beiden in het huwelijk.
Spelers op de kade
Eenmaal in Portugal, in die jaren net als Spanje en Griekenland een dictatuur en daarmee een niet alledaagse bestemming, valt zowel Lugtenburg als Groeneweg van de ene in de andere verbazing. De spelers van Feijenoord heten de supporters op de kade van Lissabon hoogstpersoonlijk welkom. Groeneweg: "Ze werden omringd door Portugese jongemannen die ons allemaal om sigaretten vroegen. Stonden we vanaf het dek allemaal peuken die kant op te gooien."
Groeneweg sluit aan de boorden van de Taag vriendschap met vier Portugezen. Ondanks de taalbarrière wordt hij overal meesleept en trekt hij gedurende zijn verblijf in Portugal met het kwartet op. "We aten zelfs bij die gasten thuis. Een geweldige tijd."
"Wat ik me vooral herinner is dat in de straten van Lissabon alle Portugese vrouwen in het zwart gekleed waren", vult Lugtenburg aan. "Die keken hun ogen uit toen daar ineens duizenden mensen door de stad liepen die in rood en wit gekleed waren."
Geboorte van Het Legioen
De memorabele reis naar Lissabon, die algemeen beschouwd wordt als de geboorte van het Rotterdamse Legioen, kent slechts één dissonant. De wedstrijd tegen het Benfica van het jonge Mozambikaanse talent Eusébio da Silva Ferreira gaat, na de 0-0 van de eerste wedstrijd, met 3-1 verloren.
De nederlaag wordt door de Rotterdammers welhaast ter kennisgeving aangenomen. Zonder wanklank (en met een nieuwe lading drank aan boord) wordt daags na de uitschakeling de terugreis aanvaard. De Rotterdamse supporters zijn een illusie armer, maar eerst en vooral een enorme ervaring rijker.
Mooier dan dit, weet Groeneweg dan al, gaat het nooit meer worden.
Europa Cup I
"En dat bleek te kloppen", lacht de man die op zijn tiende voor de eerste keer in De Kuip kwam en nog altijd iedere twee weken plaats neemt op zijn vertrouwde stoeltje in Vak K. Groeneweg mist in die jaren geen enkele Europese uitwedstrijd en is er in Milaan getuige van als zijn club zeven jaar later de Europa Cup 1 wint ten koste van Celtic.
"Die finale, dat was natuurlijk schitterend", zegt hij met gevoel voor understatement. Maar toch. "Zo mooi als in Lissabon? Nee, dat was het bij lange na niet."
