Het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) kan de opvang van asielzoekers niet aan. De opvang in Ter Apel is overvol en andere gemeenten nemen maar mondjesmaat mensen over.
Uit een rondgang langs meerdere gemeenten en uit via een Wob (Wet openbaarheid van bestuur) verkregen beleidsstukken blijkt dat veel gemeenten wel degelijk van alles aanbieden, maar dat er om verschillende redenen geen gebruik van wordt gemaakt.
Bij de noodopvang voor asielzoekers in Leeuwarden is voelbaar hoezeer de opvang van vluchtelingen onder druk staat. Zeshonderd mensen wonen er in een grote hal zonder ramen. Families met kinderen hebben een hok van 10 vierkante meter tot hun beschikking en dat al sinds november.
Er is geen frisse lucht en 's nachts is het zo lawaaiig dat kinderen niet kunnen slapen en dat dan overdag op school doen. Een vader uit Yemen maakt zich zorgen om zijn kinderen, die hier al maanden verblijven. "Ze zijn erg gestresst en vaak ziek. Mijn jongste zoon wil niet meer eten en verliest gewicht. We willen duidelijkheid hoe lang dit nog gaat duren." Andere bewoners klagen over het gebrek aan medische zorg.
Bewoners filmden voor ons de omstandigheden binnen:
Hulporganisaties en een meerderheid in de gemeenteraad van Leeuwarden vinden de opvang buitengewoon zorgelijk. En dat terwijl de gemeenteraad het COA al twee jaar geleden heeft aangeboden een permanente opvanglocatie met zo'n 450 plaatsen te realiseren.
"Het is frustrerend, want hier staat alles op groen. Toch loopt het steeds vast omdat het COA geen geschikte locatie kan vinden in onze stad", zegt raadslid Carlijn Niessink (ChristenUnie).
Ook burgemeester Sybrand van Haersma Buma (CDA) erkent dat zijn stad wel degelijk onderdak wil realiseren voor grotere reguliere asielopvang. Maar de werkelijkheid is weerbarstig. "Wat voor ons geldt, geldt voor alle gemeenten in Friesland. We willen wel, maar er zijn blijkbaar geen passende gebouwen beschikbaar. Het COA had hier een pand op het oog en dat werd door een veel hogere bieder weggekocht."
Geen geschikte locatie
In Nederland zitten zo'n veertigduizend asielzoekers in de opvang. Alle plekken zijn bezet en er komen wekelijks een paar honderd nieuwe mensen bij. De doorstroming stagneert omdat zo'n 13.000 mensen, die intussen een verblijfsvergunning hebben, nog steeds niet in een reguliere woning terecht kunnen.
Naast de gewone asielzoekerscentra zijn er inmiddels zo'n 50 noodlocaties in Nederland die bedoeld zijn om tijdelijk een oplossing te bieden. Staatssecretaris Eric van der Burg (VVD) vindt dat gemeenten meer moeten doen om geschikte locaties te vinden voor de opvang van asielzoekers.
Over geschikte locaties laat het COA weten dat "het mogelijk is dat een optie op het eerste oog geschikt lijkt te zijn voor langdurige, permanente asielopvang. Maar een lege locatie is nog niet direct een geschikte locatie voor de opvang van asielzoekers."
Voor bewoning moet een gebouw voldoen aan tal van eisen, bijvoorbeeld op het gebied van brandveiligheid. "Ook zijn er eisen voor douches, wasgelegenheden, toiletten en kookvoorzieningen", zegt het COA. "Er wordt hard gewerkt aan het geschikt maken van locaties, maar sommige locaties vragen kleine of grotere aanpassingen en zijn daarom niet per direct beschikbaar", laat de woordvoerder van het COA weten.
'Aan alle kanten klem'
Het aantal locaties liep op van 64 begin 2021 naar 109 aan het einde van 2021. Nu heeft het COA 114 locaties, bijna een verdubbeling. Maar zolang er geen geschikte locaties zijn voor permanente opvang, is het COA aangewezen op tientallen noodlocaties zoals in Leeuwarden.
Om meer permanente opvang te realiseren, overweegt de staatssecretaris op termijn ook gemeenten te dwingen. Daar zal dan eerst een juridisch kader voor moeten komen.
De burgemeester van Leeuwarden heeft er niks op tegen. "Ik snap dat de staatssecretaris gemeenten wil dwingen, maar als het om Leeuwarden gaat, zeg ik: kom maar op en laat maar zien waar we die opvang zouden kunnen realiseren. Het zit aan alle kanten klem", aldus Buma.
