De vereniging Familie- en erfrecht Advocaten Scheidingsmediators (vFAS) ziet een toename van samenwonenden die problemen krijgen wanneer zij uit elkaar gaan. Vooral omdat veel stellen hun zaken juridisch niet goed kunnen regelen.
Tegenwoordig zijn een miljoen stellen bij elkaar zonder "boterbriefje". In 400.000 gevallen hebben ze kinderen. In 1995 waren slechts 12 procent van de samenwoners ongehuwd. In 2021 is dat verdubbeld naar 24 procent.
Niets geregeld
Alexander Leuftink, vFAS-voorzitter, ziet een tendens dat mensen minder snel in het huwelijk treden. "Ze leven meer informeel samen. Dus niet getrouwd, maar gedragen zich wel zo: ze kopen een huis, een auto, gaan gezamenlijk een bankrekening aan en krijgen kinderen." Dat gaat gedurende de relatie goed, maar op moment dat partijen uit elkaar gaan, ziet de vereniging in toenemende mate problemen. "Omdat er niets is geregeld."
Een derde tot de helft van alle samenwoonrelaties eindigt in een scheiding. Uit de cijfers blijkt dat de kans dat je uit elkaar gaat groter is als je niet bent getrouwd. En juist dan kunnen de problemen groot zijn.
Hij zei vaak: het geld is ook van jou, het is niet alleen mijn geld.
Bram Hogendoorn promoveerde deze maand op het thema 'scheiding en ongelijkheid'. "Eigenlijk zien we dat vrouwen over de hele breedte gevolgen ervaren van scheiding. Hoog en lager opgeleid. Lager opgeleide vrouwen belanden vaker onder de armoedegrens", zegt Hogendoorn. "Daarvan komt 58 procent onder de armoedegrens in het jaar van de scheiding." Het zijn met name vrouwen met kinderen.
"Hoogopgeleide vrouwen komen weliswaar minder vaak onder de armoedegrens, maar gaan wel het meest achteruit in hun inkomen. Zij hadden vaak een man die veel verdient en gaven hun carrière (deels) op", legt Hogendoorn uit.
In goed vertrouwen
Dat overkwam Anne-Greet. Ze was 28 jaar samen met haar partner en kreeg met hem drie dochters. Haar partner moest voor zijn werk veel naar het buitenland, waardoor zij thuisbleef om voor hun kinderen en het huishouden te zorgen. "We zouden gaan trouwen als de kinderen er waren. Drie bruidsmeisjes. Maar dat is er nooit van gekomen."
Alles ging in goed vertrouwen. "Hij zei vaak: 'het geld is ook van jou, het is niet alleen mijn geld'." Pas toen haar man haar verliet, besefte ze dat alles op zijn naam staat. Ze heeft nergens recht op: niet op partneralimentatie en niet op een deel van zijn opgebouwde pensioen. "Ik ben nu eigenlijk dakloos. Samen met mijn dochters woon ik sinds twee weken in een stacaravan. Het is klein, mijn ene dochter slaapt op de bank, maar we moeten het ermee redden."
Huwelijksvermogensrecht was er om de zwakkere partij zekerheid te bieden.
Het voorbeeld van Anne-Greet staat niet op zichzelf. Leuftink: "Ik zie veel gevallen van mensen die twintig jaar bij elkaar zijn en dan niet beseffen dat zij nergens recht op hebben. Bij het huwelijk is het heel duidelijk wat de regels zijn, hoe er wordt verdeeld, wat de rechten en wat de plichten zijn. En bij de samenlevers is dat niet zo."
Gelijke kansen
Hij noemt en paar voorbeelden. "Als je samen een woning koopt, wie betaalt dan de lasten? Wie blijft er in de woning zitten? Als de een voor de kinderen zorgt en minder gaat werken, heeft de partner dan recht op pensioen? En op het opgebouwde vermogen?" Allemaal praktische problemen waar mensen doorgaans niet over hebben nagedacht, maar waar ze wel mee worden geconfronteerd op het moment dat ze uit elkaar gaan.
Volgens Leuftink is de huidige wetgeving niet meer van deze tijd omdat steeds meer mensen samenwonen zonder te trouwen. "Huwelijksvermogensrecht was er om de zwakkere partij zekerheid te bieden, vooral mensen met kinderen. Nu minder mensen in huwelijk treden, is er een hele grote groep informeel samenlevers die niet beschermd wordt."
Een oplossing is volgens hem het invoeren van alimentatierecht voor samenlevers of recht op het opgebouwde vermogen. "Als je lange tijd samen bent geweest, kinderen hebt gekregen, dan zou je toch meer moeten naar gelijke kansen voor iedereen. In sommige landen is er al wetgeving voor samenlevers, zoals in Schotland."
Wijze raad
Anne-Greet is inmiddels hard op zoek naar een huis in Haarlemmermeer voor haar en haar dochters. Maar dat is nog niet zo makkelijk. "Een baan vinden lukte wel snel. Ik werk weer in het onderwijs. Dat had ik veel eerder moeten doen."
Voor haar dochters heeft ze een wijze raad: "Zorg voor je eigen financiën en zet goed op papier wat van wie is zodat je niet aan het kortste eind trekt." Tot oktober kunnen ze op de camping blijven. Daarna gaat de camping dicht. "Het blijft een onzekere stressvolle tijd."
