Sterren, #MeToo, geweld: zaak Depp/Heard laat kassa van (sociale) media rinkelen

Wie nieuws- en sociale media volgt, kon er de afgelopen weken nauwelijks omheen: het scheidingsdrama van de Amerikaanse filmsterren Johnny Depp (58) en Amber Heard (35). Beelden uit de rechtszaal reiken tot ver buiten de grenzen van Fairfax County in Virginia, waar de smaad- en lasterzaak tussen Depp en Heard gisteren na een week is hervat.

Sinds het begin van de zaak delen nieuwsmedia livestreams of liveblogs, andere beschrijven tot in de intiemste details van welke mishandelingen de twee beroemdheden elkaar beschuldigen. Op sociale media gaan video's rond over de zaak, en de hashtag #justiceforjohnnydepp is op TikTok inmiddels al meer dan 11,3 miljard keer bekeken. Ook op Twitter is de zaak geregeld trending topic.

Waarom al die aandacht? Volgens experts storten nieuws- en sociale media zich vol op de zaak rond Depp en Heard omdat ze er veel geld aan kunnen verdienen. Want hoe meer clicks en views zij krijgen, hoe meer inkomsten. Of, zoals hoogleraar mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam Mark Deuze het verwoordt: "Media zitten in dezelfde kapitalistische vijver te vissen naar clicks, omdat iedereen ermee bezig is."

Een greep uit de verwijten en beschuldigingen over en weer, waarbij gewelddadige en expliciete details gedeeld worden:

Aandacht voor scheidingen tussen beroemdheden is van alle tijden. Denk aan de zaak tussen de acteurs Angelina Jolie en Brad Pitt in 2016, of die tussen zanger Paul McCartney en model Heather Mills in 2006.

Het verschil met die zaken is dat gebruikers van sociale media nu aan de haal gaan met de videoregistratie van de rechtszaak. Het proces speelt zich af in de staat Virginia, waar beelden uit de rechtszaal worden vrijgegeven. "De zaak genereert hele rijke content", zegt Deuze. "Influencers op TikTok kunnen daarmee eindeloos knippen en plakken om aandacht, likes en clicks te krijgen."

Nieuwsmedia haken daar vervolgens op in, omdat zij deel willen uitmaken van het gesprek, ziet ook socialemediadeskundige Kirsten Jassies, die de gemonteerde filmpjes voorbij ziet komen. "Als heel veel mensen reageren, verspreidt zo'n verhaal zich als een malle."

Op 4 mei zat Heard voor het eerst sinds de start van de rechtszaak in de getuigenbank. De videoregistratie daarvan is direct openbaar gemaakt:

De wisselwerking tussen nieuws- en sociale media leidt ertoe dat de berichten elkaar versterken en er een mediahype ontstaat. "Dat is de mediakant van het verhaal", zegt Deuze. "Aan de andere kant heb je natuurlijk te maken met een interactie tussen twee mensen die allebei beroemd zijn, de media actief opzoeken en een heftig verhaal vertellen."

Jassies onderschrijft dit: "Het algoritme is één ding, maar de inhoud van de zaak en de wijze waarop dit wordt geëdit speelt ook een rol in de aandacht die aan de zaak wordt gegeven."

In de montages is het opvallend dat vooral Heard als dader in de gewelddadige relatie wordt aangewezen. Waar de hashtag #justiceforjohnnydepp miljarden keren op TikTok is bekeken, telt de hashtag #justiceforamberheard 42 miljoen views.

Dat narratief ziet ook Jassies op sociale media terug. "Ik zie memes die Heard belachelijk maken, en filmpjes die zo zijn gemonteerd dat het lijkt alsof haar tranen nep zijn", zegt ze. "De zaak is hierdoor erg pijnlijk voor Heard. Depp komt er veel beter van af."

Alle aandacht heeft ook een belangrijke discussie teweeggebracht onder met name jongeren, ziet Jassies. "Hoe tragisch het ook is, de zaak brengt wel een gesprek op gang over gewelddadige, toxische relaties en welke grenzen niet overschreden mogen worden. Maar dat zeg ik met een grote kanttekening: we kennen de waarheid niet. Wie heeft gelijk, en wie niet? Dat is nog een groot vraagteken."