Het was een politieke aardschok deze week, toen bleek dat het Hooggerechtshof in Washington op het punt staat het landelijk recht op abortus af te schaffen. Dat zou een onverwachte overwinning zijn voor conservatief Amerika, in de cultuuroorlog tussen links en rechts.
Abortus wordt gezien als het belangrijkste onderwerp in die oorlog, maar rechts wint de afgelopen jaren ook op andere fronten terrein. Dat speelt zich vooral af in staten waar de Republikeinen het bestuur in handen hebben. Van transgender mensen die niet meer mogen meedoen aan sport op school, tot de volledige afschaffing van vergunningen om een wapen te mogen dragen.
Ook het onderwijs is nu doelwit: in verschillende staten komen striktere regels over wat er in de klas gezegd en onderwezen mag worden. Boeken over thema's als ras en lhbti verdwijnen uit de schoolbibliotheken.
"Er is een gerichte campagne bezig door bepaalde politieke actiegroepen," zegt Nora Pelizzari van de Amerikaanse Coalition against Censorship. "Waarbij boeken worden verwijderd van scholen. Het zijn vooral boeken met thema's die leiden tot ongemak bij ouders."
Alarmbellen
Michael Butler maakte het zeer bont mee. De docent geschiedenis aan Flagler College in St. Augustine, in het noorden van Florida, zou een reeks colleges geven over de geschiedenis van de burgerrechtenbeweging in de VS. "Dat onderwerp deed alarmbellen afgaan bij de lokale onderwijsraad," zegt Butler. "Het lesprogramma werd verboden, ik mag de colleges niet geven." Hij is nog steeds met stomheid geslagen.
Achter het verbod zit een nieuwe wet die in Florida werd aangenomen door de uiterst rechtse gouverneur Ron DeSantis. Onder de pakkende naam Stop Woke Act, is het ondermeer verboden onderwerpen in de klas te behandelen die bij leerlingen 'een gevoel van ongemak, schuld of verdriet' kunnen veroorzaken.
En dat leidt niet alleen tot het schrappen van hele lesprogramma's, zegt Butler. Docenten duiken ook weg in zelfcensuur. "Want hoe praat je over segregatie, integratie, of politiegeweld als je bang moet zijn dat het iemand in de klas ongemakkelijk maakt. Leraren gaan die onderwerpen vermijden."
Onderdrukking
Het verbod kan haast alleen uitgelegd worden als een poging de thema's rassenongelijkheid, burgerrechten en racisme te weren uit de klas, denkt Pelizzari. "Neem de slavernij, dat lijkt me een zeer ongemakkelijk onderwerp voor zowel zwarte studenten als witte studenten. Moet dat de reden zijn dat we deze afschuwelijke historische feiten niet meer gaan onderwijzen?"
Florida gaat tot nu toe het verst in het ingrijpen in de lesstof. Maar de book bans zijn al wijder verspreid over het land. "Een vriend belde mij dat in Texas 850 boeken op de verboden lijst komen," vertelt schrijfster Mikki Kendall. "En mijn laatste boek bleek er ook op te staan." Soortgelijke zaken spelen in schooldistricten in Pennsylvania, Ohio, Arizona, Georgia en zo'n twintig andere staten.
"Ik schrijf over ras en racisme, over vrouwenrechten, over welvaartsverschillen en geld," vertelt Kendall. Volgens haar is er een duidelijke overeenkomst tussen de boeken die worden aangevochten bij schoolbesturen. "Ze zijn geschreven door mensen uit minderheidsgroepen. En ze vertellen verhalen van onderdrukking."
Onzedelijk
De boekverbanningen komen niet uit de lucht vallen. Ze worden in gang gezet door groepen ouders die zich verenigen. Ze vechten de boeken aan bij het schoolbestuur of de onderwijsraad in hun county. De clubs die zich er hard voor maken, schieten overal in Amerika als paddenstoelen uit de grond. Met namen als Moms for Liberty of Parents Defending Education.
"Wij zijn niet bezig met ras, je huidskleur, of wie je liefhebt," zegt Hannah Petersen van County Citizens for Freedom. In het kantoor van de organisatie in Lakeland, hartje Florida, is een auditorium voor lezingen, een volledig uitgeruste televisiestudio en een geluiddichte kamer. "Hier nemen we podcasts op", zegt Petersen.
Volgens haar moet het verwijderen van boeken niet worden gezien als censuur. "Onze enige zorg is het taalgebruik dat niet geschikt is voor kinderen", zegt ze. "De boeken staan vol met onzedelijke, expliciete seksuele beschrijvingen die schadelijk zijn voor kinderen."
Petersen is naar eigen zeggen nooit begonnen over ras of lhbti. "Dat maken de media er steeds van, dus ik vraag me eerder af: wie heeft er nou een probleem met ras en lhbti."
Ontkenning
Dat zijn inderdaad niet de thema's die worden benoemd als boeken worden verwijderd uit de bibliotheek, zegt Pelizzari van de censuurwaakhond. "Boeken over rassenongelijkheid worden meestal aangevochten vanwege het taalgebruik, zo gaat dat. De boeken zijn geschreven voor jongeren, daar wordt in gescholden en gevloekt."
"Het komt erop neer dat deze ouders de feiten over de Amerikaanse geschiedenis niet onder ogen willen zien", vindt schrijfster Kendall. Zij ziet de strijd om boeken als een terugslag van de Black Lives Matter-beweging die zijn piek beleefde in 2020. "Tijdens die zomer kwam het gesprek over racisme in Amerika los. Veel van deze ouders zijn daarvan geschrokken en teruggevallen in ontkenning."
Butler ziet zijn collegereeks over de burgerrechtenbeweging niet snel terugkeren. Ontkenning van de geschiedenis is volgens hem niks nieuws in Amerika, zeker als er maatschappelijke spanningen zijn. "Terwijl deze groepen ouders zich hullen in termen als 'vrijheid', is de boodschap overduidelijk: bij het onderwijzen van bepaalde thema's ben je niet vrij. En welke onderwerpen dat zijn, hangt af van de cultuurstrijd van dat moment."
