'Drang Schiphol grootste te zijn, botst met wens luchthaven voor Nederlanders te zijn'
Schiphol verplaatst komend weekend een aantal vluchten naar Rotterdam, om de druk op de luchthaven te verlichten. Dat zijn allemaal vakantievluchten. Transferpassagiers blijven op Schiphol overstappen, maar KLM schrapt wel een aantal vluchten. Waarom kiest Schiphol hiervoor?
In 2019, het jaar voor de coronacrisis begon, had Schiphol 71,1 miljoen passagiers, van wie 37 procent overstappers. Op deze hubfunctie bestaat al langer kritiek, met name van omwonenden en milieuorganisaties.
Volgens luchtvaartjournalist Ties Joosten is de omvang een prestigekwestie: "Overstappers maken Schiphol groot en dat willen ze graag zijn. En niet alleen Schiphol, het is onze nationale trots." Schiphol heeft in Europa de beste bereikbaarheid, net wat beter dan Frankfurt, blijkt uit een rapport (pdf). Wereldwijd gezien staat Schiphol op nummer 5.
"De drang van Schiphol om de grootste te zijn, botst met de wens om een luchthaven voor Nederlanders te zijn", zegt Joosten. "Dat zie je nu ook met Nederlanders die moeten uitwijken, en de hub die intact blijft. Dat was ook de reden voor de uitbreiding van Lelystad Airport: de Nederlander daarnaartoe en de overstapper blijft op Schiphol."
Niet het hele verhaal
Volgens Schiphol ligt de oorzaak van de chaos deze week juist niet bij de transfervluchten: "De drukte zat met name bij vertrekkers, die moeten door security en daar hebben we juist een personeelstekort. Transfers doen de meeste security al bij hun eerste opstap, dus daar lag niet de grootste druk."
Joosten beaamt dat, maar dat is niet het hele verhaal, legt hij uit: "Voor transfers moet je bagage uit een vliegtuig halen, dwars door Schiphol onder tijdsdruk naar een ander vliegtuig brengen. Dus transferpassagiers leggen wel een druk op die bagage-afhandelaren, en daar spelen ook problemen, zoals je zag met de staking vorige week."
'KLM verdient aan transfers'
Wie verdient er aan de transfers? Joosten: "Als Schiphol het om geld alleen zou doen, zouden ze zich richten op de vakantieganger, die geeft meer uit op Schiphol."
Een woordvoerder van de luchthaven zegt dat het dan ook niet alleen om geld verdienen gaat, maar om de kwaliteit van het netwerk. "En die wordt voor een groot deel bepaald door transferpassagiers. Door hen is het mogelijk voor Nederlanders om op zo'n 300 bestemmingen in de wereld te vliegen."
Wie vooral profiteert van transfers, is KLM, zegt Joosten. Hij schreef 'De blauwe fabel', een boek over het bedrijf. Volgens luchtvaarteconoom Rogier Lieshout zijn KLM en dochterbedrijven als Transavia goed voor twee derde van de vluchten op Schiphol.
"Door die hubfunctie kan KLM extra vluchten en bestemmingen aanbieden, met name naar verre bestemmingen. Daar verdienen ze ook meer aan dan aan vluchten naar Barcelona of Malaga", zegt Lieshout.
Parkeren en horeca
De luchthaven verdient aan transfers door middel van heffingen, maar die zijn wel lager voor overstappers dan voor lokale passagiers. Van vliegmaatschappijen krijgt Schiphol namelijk een vergoeding voor het gebruik van het vliegveld van ongeveer 30 euro per vertrekkende passagier, en zo'n 15 euro per transfer. Lieshout stelt dat Schiphol ook meer verdient aan lokale passagiers, omdat die meer uitgeven aan bijvoorbeeld parkeren en horeca.
Lieshout ziet de waarde van Schiphol vooral in het feit dat de luchthaven Nederland verbindt met de rest van de wereld, tegen relatief beperkte kosten. "Extra bestemmingen en vluchten zijn aantrekkelijk voor consumenten en voor bedrijven. Maar een hubfunctie is geen doel op zich." Idealiter sluit het netwerk van Schiphol aan bij de behoefte vanuit de Nederlandse markt, dat is nu waarschijnlijk niet helemaal het geval, denkt Lieshout.
Zonder transfers zou Schiphol inderdaad veel kleiner zijn, zegt ook Joosten. "We moeten niet vergeten dat het in stand wordt gehouden door KLM, die hier het meeste aan verdient."
Twee soorten passagiers
Toch benadrukt ook Joosten dat er logistieke redenen zijn voor de keuzes die gemaakt worden. "Er is heel hard gewerkt door Schiphol en KLM om alles nauw op elkaar te laten aansluiten. Dat kan niet zomaar anders."
Dat beaamt KLM. Directe vluchten, die vooral worden uitgevoerd door kleinere maatschappijen als EasyJet en Transavia, zijn volgens de luchtvaartmaatschappij makkelijk verplaatsbaar, KLM-vluchten niet.
Een woordvoerder: "Op KLM-vluchten is ruwweg een derde lokaal opstappend, twee derde transfer. Onze vluchten bestaan uit twee soorten passagiers. Dan kan je dus niet zomaar verplaatsen."
