Dodenherdenking weer met publiek, 'juist nu stilstaan bij kostbaarheid vrijheid'
Nederland staat vanavond weer stil bij alle burgers en militairen die in oorlogen zijn omgekomen sinds het begin van de Tweede Wereldoorlog. In het hele land worden herdenkingen gehouden, na twee jaar corona weer zonder beperkingen en met publiek. Ook de oorlog in Oekraïne maakt deze herdenking anders dan andere jaren.
Het thema van de herdenking dit jaar is verbondenheid. "De essentie van herdenken is dat je dat met elkaar doet", zegt Gerben van den Berg, woordvoerder van het Nationaal Comité 4 en 5 mei, over het gekozen thema. "Het laat het belang zien om het herdenken na twee jaar corona weer samen te doen. Maar tegelijkertijd is er dit jaar natuurlijk wel de schaduw die de oorlog in Oekraïne over de herdenking werpt."
'Urgenter dan ooit'
Het Nationaal Comité 4 en 5 mei wil met het thema ook benadrukken hoe onze vrijheid verbonden is met de vrijheid van anderen. En de oorlog in Oekraïne laat zien hoe kwetsbaar die vrijheid is, aldus het comité.
"Wie had gedacht dat we dit jaar met een oorlog in Europa zouden herdenken en vieren", zegt Wim van de Donk, voorzitter van het comité. "Het blijkt dit jaar bijna onmogelijk om te denken: 'Dat nooit meer', terwijl we het onder onze ogen weer zien gebeuren", zei hij in het NOS Radio 1 Journaal. "Dat betekent openstaan voor verhalen over de aantasting van democratie en de menselijke waardigheid. Dat blijft urgent, misschien nu juist wel meer dan ooit."
Vooruitblikkend op Bevrijdingsdag morgen zegt Van de Donk dat het feest een andere smaak zal hebben. "Een paar honderd kilometer verderop is een oorlog gaande. Maar we moeten toch juist nu stilstaan bij het feit dat vrijheid kwetsbaar en kostbaar is, en dat we het nooit zomaar voor vanzelfsprekend moeten aannemen."
Vaker angstig
Voor getroffenen van de Tweede Wereldoorlog komt de oorlog in Oekraïne extra hard binnen, vertelt Patricia Dashorst in het NOS Radio 1 Journaal. Zij is psychiater bij ARQ Centrum '45 en gespecialiseerd in het behandelen van deze groep mensen. "Ze hebben veel meer last van herinneringen en alle emoties die dat met zich meebrengt", vertelt zij. "Ze zijn vaker angstig, verdrietig, slapen slechter. En de beelden komen op hun netvlies weer naar voren."
Met de dodenherdenking merkt ze dat haar patiënten sowieso meer last hebben van deze symptomen, "maar de oorlog in Oekraïne doet daar zeker nog een schepje bovenop".
De beste manier om met hun trauma om te gaan is volgens haar om erover te praten. Niet door het hele oorlogsverhaal weer opnieuw te vertellen "maar in ieder geval door het te hebben over hoe moeilijk en verdrietig het is. En hoe boos en teleurgesteld je erover bent dat het toch weer gebeurt. Dat we niet geleerd hebben van de oorlog."
De toespraak in de Nieuwe Kerk in Amsterdam wordt dit jaar gehouden door Hans Goedkoop, vooral bekend als presentator van het geschiedenisprogramma Andere Tijden. Hij schreef onder meer het boek De laatste man, waarin hij vertelt over zijn grootvader, KNIL-generaal Van Langen, tijdens de dekolonisatie van Indonesië.
De herdenking op de Dam begint zoals gebruikelijk met een kranslegging door koning Willem-Alexander en koningin Máxima, gevolgd door twee minuten stilte. Daarna houdt de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema een toespraak en volgen de overige kransleggingen.
Op meerdere plekken wordt stilgestaan bij de slachtoffers van de oorlog in Oekraïne. In Almelo zingen gevluchte Oekraïense kinderen liederen, in Aalsmeer wordt het Oekraïense volkslied gespeeld en in Lochem leggen inwoners uit Oekraïne een krans.
Vorig jaar sprak André van Duin op de Dam:
