Podiumdier Jan Rot was het gelukkigst op de planken

• Petra Steenhoff

  redacteur Online

De vandaag aan de gevolgen van darmkanker overleden schrijver, zanger en hertaler Jan Rot was een podiumdier. Volgens zijn vrouw was hij "gewoon een minder leuk mens als hij niet optreedt". Lange tijd voelde de zanger zich miskend. Waardering van vakgenoten was er genoeg, maar zijn zo gewenste doorbraak bij het grote publiek bleef de eerste twintig jaar van zijn carrière uit.

Rot ging niet bij de pakken neerzitten: hij maakte er juist zijn werk van om zijn drang naar succes in de Nederlandse popmuziek te beschrijven, in zowel boeken als liedteksten.

"Ik leef van miskenning en als je daar de charme van inziet, dan kun je ook niet verbitterd raken", zei hij in een interview met de Volkskrant.

Na een carrièreswitch naar vertaler en hertaler van Engelstalige nummers en klassieke werken kreeg hij uiteindelijk wel de erkenning waar hij al zo lang naar op zoek was. Als zijn belangrijkste prestatie zag hij zijn vertaling van Bachs Matthäus Passion, die hem een gouden plaat opleverde.

Rot werd als zoon van een zendingsarts in 1957 geboren in Makassar op het Indonesische eiland Sulawesi. Daar had hij naar eigen zeggen een heerlijke jeugd, tot hij op verlof in Nederland kennismaakte met popmuziek.

"Terug in Indonesië kregen we af en toe een pakket met singles en muziekblaadjes. Radio Veronica, Ajax, daar leefde ik voor. Ik kwam in mijn eigen wereld terecht, maar op de verkeerde plaats, in Indonesië. Ik wilde in Nederland zijn", zei hij in een interview met de Volkskrant.

Streetbeats

Toen hij 12 was, ging het gezin terug naar Nederland en vestigde het zich in Zuidwolde. Rot wilde zijn zoals zijn grote idool Herman Brood en koos daarom voor een studie in Groningen, de stad waar Brood woonde. "Ik had helemaal geen studieplannen, maar dacht: dan ben ik bij Herman in de buurt."

Na een ultrakorte studie (drie weken) Nederlands verhuisde hij met een stel vrienden naar een boerderij in Zuidhorn, waar hij begon met het schrijven van liedjes. In 1978 begon zijn muzikale carrière als frontman en liedjesschrijver van de Groningse new-wave-band Streetbeats.

Een van de hoogtepunten in zijn leven noemde hij een uitspraak van Herman Brood in het Nieuwsblad van het Noorden. "Streetbeats, Streetbeats, iedereen heeft het erover", zei Brood. "Dus moet het wel wat zijn."

Na het vertrek van Herman Brood uit Groningen reisde Jan Rot hem achterna naar Amsterdam, waar hij de band Ratata begon. Een paar jaar later ging hij solo verder en leverde hij zijn eerste album Single af met daarop de bescheiden hit Counting sheep. Aanvankelijk was zijn werk Engelstalig, maar begin jaren 90 stapte hij over op het Nederlands.

"'Ik dacht ineens, wat ben ik toch aan het doen? Alles in het Engels, maar wij zijn hier Nederlanders. Toen heb ik dat Nederlands ontdekt als taal voor songteksten", zei hij in Stadsmagazine.nl.

Succes in het theater

Hoop & Liefde was zijn eerste Nederlandstalige album. Het bracht hem weinig zakelijk succes, maar levensliedartiesten als Jacques Herb en Anneke Grönloh namen er wel nummers van op in hun repertoire.

Omdat hij van de Nederpop alleen niet kon leven verlegde hij zijn aandacht naar het theater. Met het theaterprogramma Jan Rot Gaat Nooit Uit Elkaar boorde hij een nieuw publiek aan. Ook met Rot Is God en Hard Zingend In Het Donker trok hij volle zalen.

Daarnaast werkte hij als columnist bij Muziekkrant Oor, Nieuwe Revue en Avenue en presenteerde hij het homoprogramma Lieve Jongens Allemaal bij RTL. Rot noemde zich 'hotero', hij viel op zowel jongens als meisjes.

Naarmate hij ouder werd verloor hij echter zijn belangstelling voor jongens, zo schreef hij in zijn autobiografische roman Meisjes. In 2001 trouwde hij, in de jaren erna kreeg hij met zijn vrouw vier kinderen.

Hart van het lied

Het gezin verhuisde naar Brabant en Rot sloeg een andere weg in als vertaler en vertolker van wereldhits in het Nederlands en later ook als hertaler van meesterwerken uit de klassieke muziek. Dat bleek een schot in de roos.

"Een liedje vertalen kost veel tijd en energie", zei hij in 2020 in de Volkskrant. "Het is geklungel. Lange tijd is de vertaling slechter dan het origineel, maar op een gegeven moment kantelt het en schuift het open; dan snap ik wat ze bedoelen. Dan zit ik ineens in het hart van het lied."

Enkele bekende hertalingen van Rot zijn Wieringerwaard (Les lacs du Connemara van Michel Sardou), Pijn (Hurt van Johnny Cash), Lieve Jongen (Oh, Pretty Woman van Roy Orbison) en recent Achtbaan (Roller Coaster van Danny Vera).

Hij vertaalde ook werk van klassieke componisten als Franz Schubert en Robert Schumann. Zijn grootste succes was de hertaling van de Matthäus-Passion van Bach, waarvoor hij veel waardering oogstte.

Componist van de week

Rot stond verder aan de basis van de musical Di-rect doet Tommy en werkte mee aan musicals als Hair, Doe Maar! en Chez Brood. Sinds 2011 presenteerde hij het dagelijkse programma Componist Van De Week op NPO Radio 4.

Op zijn vijftigste verjaardag in 2007 werd hij ridder in de Orde van Oranje-Nassau en in 2016 kreeg hij de Annie M.G. Schmidt-prijs voor het nummer Stel dat het zou kunnen.

Het podium was voor hem lange tijd de enige plek waar hij gelukkig was. "Ik dacht altijd dat ik op een dag een heel groot publiek zou krijgen. Ik zag mezelf op Pinkpop staan." Maar sinds zijn 60ste was hij dat gevoel kwijt. "Misschien komt het wel nooit. Nou, dan niet. Ik heb het toch mooi voor elkaar?"

In juli 2021 maakte Rot bekend dat hij uitgezaaide kanker had. Hij wilde blijven optreden tot hij erbij zou neervallen en heeft dat volgehouden tot begin april. Toen kreeg hij te horen dat hij nog maar een paar weken te leven had en die wilde hij met zijn familie doorbrengen.

Op Twitter en in een column in het AD deelde Rot openhartig informatie over het verloop van zijn ziekte. In de documentaire Tot de laatste snik is goed te zien hoe hij geniet van zijn laatste optredens.

Ondanks zijn ziekte floreerde hij als nooit tevoren, maar in het programma is ook duidelijk te zien dat het feest waarvan hij zelf het middelpunt was ten einde begon te lopen. Met een snik in zijn steeds heser geworden stem zong hij aan het eind zijn hertaling van de klassieker My Way: "Dit was wat ik was".