Waarom laait het geweld in Jeruzalem op?
Het waren beelden die de hele wereld over gingen, afgelopen vrijdag. Israëlische ordetroepen vielen bij confrontaties met Palestijnse jongeren de Al-Aqsamoskee in Oost-Jeruzalem binnen, tijdens de islamitische vastenmaand ramadan.
Sindsdien houden de spanningen tussen Israëliërs en Palestijnen aan. Zo werden de afgelopen dagen vanuit de Palestijnse Gazastrook raketten afgeschoten op Israël, en voerde de Israëlische luchtmacht bombardementen uit in Gaza. Eerder vielen al tientallen doden bij Palestijnse aanslagen in Israël en invallen van het Israëlische leger in bezet Palestijns gebied, zoals in de stad Jenin.
Maar de gevoeligste plek is het hart van Jeruzalem, waar het de afgelopen week telkens weer tot geweld komt. Wat gebeurt daar, en waar draait het om?
Waar gebeurt het?
De plaats waar het gebeurt is voor zowel joden als moslims het allerheiligste plekje van Jeruzalem: het gebied rond de Al-Aqsamoskee, bovenop de Tempelberg. Moslims kennen de plek als Haram al-Sharif, oftewel het edele heiligdom. Daar staan de Al-Aqsamoskee, de op twee na heiligste moskee ter wereld, en de gouden Rotskoepel. Voor joden is de Tempelberg de heiligste plek op aarde, waar ooit de belangrijkste joodse tempel stond.
Het gebied is net als de rest van Oost-Jeruzalem sinds 1967 in handen van Israël. Toen veroverde het Israëlische leger het oostelijke deel van de stad op Jordanië, samen met de rest van wat bekendstaat als de Westelijke Jordaanoever. Sindsdien geldt Oost-Jeruzalem, inclusief de oude stad, als door Israël bezet gebied. Israël beschouwt Oost-Jeruzalem als onderdeel van zijn hoofdstad, ook al ziet het grootste deel van de wereld dat niet zo.
Het betekent dat het gebied van de Tempelberg en de Al-Aqsamoskee in feite onder Israëlisch gezag valt, ook al wordt dat door Palestijnen en de meeste andere landen niet erkend. Het dagelijkse bestuur van de moskee en het terrein eromheen is wel nog steeds in handen van een Jordaanse stichting, de waqf.
Ook geldt er een reeks afspraken die bekendstaan als 'de status quo'. Dat betekent dat alleen moslims mogen bidden op Haram al-Sharif/de Tempelberg. Niet-moslims, zoals joden en christenen, mogen de plek op gezette tijden wel bezoeken, maar er niet hun geloof belijden. Palestijnen hebben er daardoor een zekere autonomie.
Waarom loopt het nu uit de hand?
Voor een groot deel van de joodse gemeenschap is daarmee te leven: bidden op de Tempelberg is in strijd met hun religieuze geboden. Maar een joodse minderheid probeert er wel te bidden of wil er zelfs een nieuwe tempel bouwen. Het is waar veel Palestijnse moslims voor vrezen: dat het gebied door Israël geheel of deels wordt toegewezen aan joodse gelovigen, ook al ontkent Israël aan de status quo te willen tornen.
Palestijnse jongeren kwamen dan ook in actie toen afgelopen vrijdag geruchten de ronde deden dat joodse gelovigen lammeren wilden offeren op de Tempelberg, ook al bezwoer de Israëlische politie dat niet te zullen toestaan. Palestijnen barricadeerden zich op het terrein van de moskee en verzamelden stenen en andere objecten om eventueel de confrontatie aan te gaan.
Vroeg in de ochtend braken gevechten uit toen Israëlische ordetroepen het terrein rond de moskee betraden. Volgens Israël was dat nodig omdat Palestijnen met vuurwerk en stenen gooiden. Bij het ingrijpen schoot de politie met traangas en flitsgranaten.
Na enkele uren van gevechten viel de Israëlische politie zelfs de moskee binnen om daar Palestijnen te arresteren. De politie verklaarde daarover dat de moskee als uitvalsbasis werd gebruikt door Palestijnse stenengooiers. In totaal werden meer dan 400 Palestijnen opgepakt, en vielen er ruim 150 Palestijnse gewonden. Ook drie Israëlische agenten raakten gewond.
Sindsdien komt het vrijwel dagelijks tot nieuw geweld in en bij de moskee.
Ook vanochtend was het onrustig:
Een deel van het politiegeweld is gericht tegen Palestijnse jongeren, die joodse gelovigen en Israëlische troepen aanvielen. Maar er circuleren ook video's van Israëlische agenten die met wapenstokken op het oog vreedzame moskeegangers slaan, onder wie vrouwen en een journalist.
Hoe zijn de reacties?
Israël zegt met het politieoptreden de orde te willen handhaven, maar vanuit de islamitische wereld klinkt veel kritiek. En ook Palestijnse militante organisaties laten van zich horen. Zo veroordeelde Hamas, dat aan de macht is in Gaza, herhaaldelijk het Israëlische optreden in Jeruzalem, en dreigt het met vergelding. De afgelopen dagen werden verschillende raketten vanuit de Gazastrook afgeschoten op Israël. In reactie daarop bombardeerde Israël meermaals doelen in Gaza.
Daarbij komt dat in deze periode belangrijke islamitische, joodse en christelijke feestdagen samenvallen, wat de spanningen verder verhoogt. Ook vorig jaar liep het tijdens de ramadan uit de hand en kwam het tot een korte maar hevige oorlog tussen Israël en Hamas. Op dit moment lijken zowel Israël als de Palestijnen een dergelijke escalatie te willen voorkomen, maar gezien de spanningen kan elk nieuw geweldsincident daar verandering in brengen.
