'Leven zonder Russisch gas voorlopig lastig, het zit in bijna alles'
"Willen we vrede of willen we de airconditioner deze zomer aan hebben staan?", vroeg de Italiaanse premier Mario Draghi een paar dagen geleden aan zijn landgenoten, verwijzend naar het feit dat de Russische staat gespekt wordt door de Europese importen van olie en gas. Afgelopen weekend kwam de Nederlandse overheid met een soortgelijke oproep: verlaag de verwarming in kantoren en huizen met twee graden om zo energie te besparen en de afhankelijkheid van Russische energie te verkleinen.
Onderzoeksbureau Kalavasta berekende hoeveel er dagelijks door Nederland wordt uitgegeven aan Russisch gas: 30 miljoen euro per dag. Dat is omgerekend bijna 2 euro per persoon.
Burgers en bedrijven worden dus aangesproken op hun gasgebruik. Bedrijven en burgers proberen waar mogelijk hun energieverbruik te verminderen, maar er blijft vooralsnog Russisch gas naar Europa stromen.
Gas zit in bijna alles
Vergeleken met andere EU-landen importeert Nederland weinig Russisch gas, zo'n 15 procent. "Maar omdat we een Europese gasmarkt hebben, maakt ons dat niet direct minder afhankelijk van Rusland", zegt Machiel Mulder, hoogleraar energie-economie aan de Rijksuniversiteit Groningen.
"Gas, en dus Russisch gas, zit in bijna alles, dus je kunt er niet omheen", zegt Mulder. Gas wordt niet alleen gebruikt om huizen te verwarmen of om te koken, maar komt ook indirect binnen via elektriciteit en producten. De meeste kassen in Nederland draaien bijvoorbeeld op gas, dus ook groenten en bloemen zijn ervan afhankelijk.
Mulder: "Veel van onze elektriciteit wordt nog steeds gemaakt door gascentrales. We verlichten ons land ermee en maken er onder meer staal, aluminium en voedsel van. Daarbij komen veel van onze elektriciteit en producten uit het buitenland, waar ze óók heel erg afhankelijk zijn van Russisch gas."
Burger kan steentje bijdragen
Leven zonder Russisch gas is dus lastig, ook omdat de herkomst van gas onduidelijk is. Mulder: "Al het gas wordt met elkaar gemengd en dan in het netwerk verdeeld. Alleen bij groen gas weet je dat het niet Russisch is, maar dat hebben we heel weinig in Nederland."
Energie-expert Kees van der Leun vindt dat er structurele maatregelen moeten komen om de afhankelijkheid van het Russische gas te verminderen. "De burger speelt daarin zeker een rol." Hij denkt dat er pas echt iets verandert als de overheid het goede voorbeeld geeft, en de burger een steentje bijdraagt."
Zelf zet Van der Leun sinds de oorlog in Oekraïne de thermostaat 1,5 graden lager. "Ik was altijd al zuinig met het gebruik van de auto en mijn verwarming, maar dat met mijn geld een oorlog wordt betaald doet er een schepje bovenop." Echt voldoening geeft het niet. "Het is een vreselijke situatie, maar je bent blij dat je iets kunt doen."
Iemand die tips geeft over over het verminderen van het energieverbruik is Kelly Schwegler-Robertson. Zij geeft bij stichting !WOON leiding aan zo'n honderd vrijwillige energiecoaches. Namens !WOON doet ze mee aan een bijeenkomst in Amsterdam over vermindering van het energiegebruik. De gemeente neemt het voortouw. "De temperatuur in gemeentelijke gebouwen staat nu op 18 graden, daarmee besparen we 15 procent. We roepen bedrijven op hetzelfde te doen", zegt wethouder duurzaamheid Marieke van Doorninck (GroenLinks).
Aanwezig op de bijeenkomst zijn ook de Zuidas - om te kijken of de lichten 's avonds uitkunnen - en de Johan Cruijff ArenA en Schiphol, beide grootverbruikers.
"Je slaat er een slag mee, maar het is maar een deel van het verhaal", zegt Van Doorninck. "We kunnen mensen wel oproepen om de verwarming lager te zetten, maar sommigen hebben die al niet aanstaan wegens de hoge energieprijzen. Dit is een collectief probleem, dat we ook zo moeten oplossen. We moeten niet alleen energie besparen, maar ook actief mensen helpen dit te kunnen doen."
Maar zelfs met al deze inspanningen duurt het volgens hoogleraar Mulder nog minimaal een paar jaar voordat we van het Russische gas af zijn. "We zijn nog steeds heel afhankelijk van gas, en dus van Russisch gas."
