Uitputtingsslag om Donbas wacht: 'Poetin speelt laatste troefkaart'

• Lennart Bloemhof

  redacteur Online

In de steden die ze hadden bezet, lieten ze een spoor van lijken achter. Langs de wegen waarover ze reden, wemelt het van de tankwrakken. Met de terugtrekking van het Russische leger rond Kiev belandt de oorlog in Oekraïne in een nieuwe fase. Wat valt er de komende weken te verwachten?

Militair experts zijn eensgezind: door het veroveren van Kiev op te geven, maakt de Russische president Poetin een pas op de plaats. De verliezen zijn simpelweg te groot en de opmars is te beperkt. Militairen zijn teruggestuurd naar Belarus en Rusland zelf, waar ze hergroeperen, aansterken en worden bevoorraad.

De verwachting is dat ze daarna ingezet worden in de Donbas. Die regio in het oosten van Oekraïne, met daarin de pro-Russische volksrepublieken Loegansk en Donetsk, lijkt het centrum te worden van de Russische oorlogvoering.

De situatie in de Donbas en in Oekraïne op 5 april:

Generaal buiten dienst Mart de Kruif legt uit dat de oorlog in Oekraïne vanuit Russisch perspectief in de derde en laatste fase terecht is gekomen. In de eerste fase - een snel, kort offensief op meerdere fronten - werd Rusland volgens hem verrast door de felle tegenstand van de Oekraïners en het vijandige welkom in steden en dorpen, waardoor die strategie al snel kansloos bleek.

De tweede fase, waarbij steden van afstand en vanuit de lucht zwaar onder vuur werden genomen, bleek ook niet succesvol. "Dus speelt Poetin nu zijn laatste troefkaart", zegt De Kruif over de volledige focus op de Donbas.

Hoofddoel van de Russen is volgens hem het opzetten van een directe verbinding van het in 2014 geannexeerde schiereiland de Krim via de Donbas naar Rusland en het verder naar het westen uitbreiden van de zogenoemde volksrepublieken. De Kruif: "Met zoiets kan Poetin thuiskomen en het versterkt zijn positie aan de onderhandelingstafel".

Defensiedeskundige Bob Deen van Instituut Clingendael sprak eerder vandaag tegenover de NOS over de huidige militaire en diplomatieke ontwikkelingen in Oekraïne:

De strategiewijziging is volgens de oud-generaal allesbehalve een besluit uit luxe. In zes weken oorlog zouden er tussen de 20.000 en 40.000 Russische soldaten zijn gesneuveld of gewond geraakt. "Dat kun je wel naar voren halen uit alle beschikbare bronnen en die schattingen zijn denk ik nog vrij conservatief."

De verliezen zijn zo fors dat De Kruif verwacht dat de Russische krijgsmacht de komende jaren "beperkt inzetbaar" is. Verder is volgens hem een dreigende invasie van bijvoorbeeld de Baltische staten of Polen, waar in het begin van de oorlog voor werd gevreesd, inmiddels ook wel van tafel.

Tegelijk krijgt het Oekraïense leger zware klappen, met naar schatting tussen de 15.000 en 30.000 doden en gewonden, zegt De Kruif. "Die verliezen zijn voor ons alleen een stuk minder zichtbaar." Daar komt bij dat er onduidelijkheden zijn over de precieze troepensterkte van de Oekraïners of zijn voorraden.

Dergelijke "onzekere variabelen" maken het verdere verloop van de oorlog lastig te voorspellen, zegt hoogleraar oorlogsstudies Frans Osinga. Zo is niet duidelijk hoelang Oekraïne nog van wapens voorzien kan worden. De VS zou al de helft van alle Javelin-antitankwapens die het land de afgelopen tien jaar heeft aangeschaft naar Oekraïne hebben gestuurd.

Aan de andere kant speelt het moreel van de Russische troepen een rol. Veel militairen die rond Kiev hebben gevochten, zouden gedemoraliseerd zijn geraakt. De Kruif: "Dat mentale aspect wordt weleens vergeten, maar je kunt je oprecht afvragen of die troepen van toegevoegde waarde zullen zijn in de Donbas".

Osinga en De Kruif verwachten dat de Russen in ieder geval snel de belegerde havenstad Marioepol in handen willen krijgen. Het verzet van de Oekraïners in de omsingelde stad lijkt "eindig" vanwege het gebrek aan voorraden, zegt Osinga. "Ook al houden ze het daar veel langer vol dan iedereen had verwacht."

De situatie Marioepol op 5 april:

Experts van het Amerikaanse onderzoekscentrum The Institute for the Study of War verwachten dat Rusland "ergens in de komende dagen" een nieuw offensief begint, om de stad Slavjansk.

Die plaats, in het westen van de Donbas, is volgens hen cruciaal voor het volledig veroveren van Loegansk en Donetsk. Zonder Slavjansk is het nagenoeg onmogelijk om de Oekraïense troepen in de Donbas te omsingelen.

Het kan volgens Osinga snel de verkeerde kant opgaan voor Oekraïne als blijkt dat de Russen hebben geleerd van de tegenslagen in de eerste zes weken en ze er bijvoorbeeld beter in slagen hun dominantie in de lucht uit te buiten. Ondertussen beschikt Oekraïne ruim een maand na de algehele mobilisatie over "een behoorlijk kader" ervaren militairen, stelt Osinga. "En we hebben in Charkov en Marioepol gezien dat ze belegerde steden lang en succesvol weten vast te houden."

Het wordt hoe dan ook een uitputtingsslag voor beide kanten, verwacht de hoogleraar.