Rusland verlegt focus op Donbas: 'Zijn nu bij plan C, of zelfs D'

• Chiem Balduk

  Redacteur Buitenland

De Russische operatie in Oekraïne is volgens Moskou in een nieuwe fase terechtgekomen. Volgens een van de hoogste officieren van de Russische strijdkrachten is het terugbrengen van de Oekraïense militaire slagkracht gelukt en is het nieuwe doel de "bevrijding" van de Donbas-regio. Delen daarvan zijn al sinds 2014 in handen van pro-Russische rebellen.

Volgens de Oekraïense militaire inlichtingendienst erkent Rusland daarmee dat niet het hele land kan worden veroverd, zei inlichtingenchef Boedanov gisteren. Daarom schakelt Rusland over op "het Korea-scenario", waarbij Oekraïne in tweeën wordt gesplitst. In het oosten en zuiden van het land zou Rusland een Kremlingezind bestuur willen vestigen, de regering in Kiev zou dan de rest krijgen.

Dat zou betekenen dat de oorlog in Oekraïne zich verplaatst naar het oosten van het land. Maar op het slagveld is daar nog maar relatief weinig van te zien. "Het is nog te vroeg om te zeggen of de Russen zich terugtrekken uit bijvoorbeeld de regio Kiev", zegt Oost-Europadeskundige Bob Deen van het Instituut Clingendael.

Wel weet Oekraïne op kleine schaal terreinwinst te boeken, bijvoorbeeld door voorsteden van Kiev te heroveren. Ook in het zuiden boekt het leger kleine successen. De plaats Basjtanka zou door de Oekraïners zijn terugveroverd en de belangrijke stad Cherson is volgens de Verenigde Staten niet meer onder controle van Rusland. Dat laatste wordt overigens door Oekraïne weersproken.

Op deze kaart zie je de gebieden die in Russische handen zouden zijn en de regio's waar Rusland op uit zou zijn:

De Britse militaire inlichtingendienst zegt al dagen geen progressie aan de Russische zijde te zien, veroorzaakt door de "voortdurende logistieke problemen, gebrek aan moreel bij Russische militairen en het sterke Oekraïense verzet". Ook het Oekraïense leger zegt dat Rusland zich focust op het behoud van bezet gebied; over terugtrekkingen of troepenverplaatsingen wordt niets gemeld.

"Mijn indruk is dat de Russen het niet aandurven om Kiev te bestormen en daarom een beetje pas op de plaats maken", zei Ruslandkenner Hubert Smeets van het platform Raam op Rusland in Met het Oog op Morgen. Door stand te houden zouden de Oekraïense strijdkrachten kunnen worden uitgeput, terwijl de Russische troepen zich kunnen voorbereiden op nieuwe offensieven.

Smeets ziet zo'n uitputtingsoorlog als alternatief plan van de Russen omdat een snelle verovering van het land is mislukt. "Het eerste plan, om in vier dagen het hele land te veroveren, mislukte. Daarna werd geprobeerd het hele zuiden, tot en met Odessa, te veroveren, maar ook dat lukte niet. We zijn nu dus bij plan C, of zelfs plan D aanbeland."

Het is volgens defensiespecialist Peter Wijninga van het The Hague Centre for Strategic Studies begrijpelijk dat de Russen zich willen concentreren op de Donbas-regio. "Op dit moment vecht Rusland op veel fronten. Dat heeft geleid tot chaos, omdat de gevechtskracht verspreid werd over die fronten en daardoor minder effectief was." Ook de onderlinge communicatie had veel beperkingen.

Val van Marioepol

Alles draait op dit moment om Marioepol, de omsingelde havenstad in de regio Donetsk die al weken zwaar wordt aangevallen en uitgehongerd. Als de stad valt, heeft Rusland de hele Oekraïense kustlijn tot aan de Krim in handen. Daarom zal Rusland alles op alles zetten om Marioepol te veroveren. De stad lijkt ondanks het zware Oekraïense verzet te gaan vallen, zegt Deen.

In deze video legt Deen aan de hand van diverse kaarten uit hoe belangrijk Marioepol is:

Zodra Marioepol in Russische handen valt, zal het Russische leger zich waarschijnlijk vanuit het zuiden effectief richten op de rest van de Donbas, denkt Wijninga. "Vanuit de haven, die nog redelijk intact is, kun je nieuwe troepen en goederen aanvoeren."

De Russen rukken op dit moment al vanuit Charkov op richting het zuidoosten, ziet de defensiespecialist. Daarnaast kunnen de Russische strijdkrachten in de Donbas worden versterkt via de logistieke lijnen vanuit Rusland. "Op die manier zijn naar verluidt al zo'n 6000 tot 8000 extra Russische militairen naar de regio onderweg."

De focus op de Donbas betekent niet dat de gevechten in andere delen van het land zullen stoppen, zegt Wijninga. "Zolang Rusland daar aanvallen blijft uitoefenen, moet Oekraïne daar troepen en luchtverdediging houden." Daardoor zal Oekraïne niet snel versterking naar het oosten sturen, denkt hij.

Vredesakkoord?

De veranderde koers van Rusland brengt de vrede vooralsnog niet dichterbij. Daarvoor liggen presidenten Poetin en Zelensky nog te ver uit elkaar, aldus Deen. "Poetin zal akkoord kunnen gaan met de belofte van neutraliteit in Kiev en wanneer de gehele Donbas en de landbrug naar de Krim onder controle van Rusland of een (Russischgezinde) splinterrepubliek valt."

Dat is voor Zelensky onbespreekbaar. "Over de zelfverklaarde Volksrepublieken Donetsk en Loehansk en de Krim valt te praten. Hij zal ze niet weggeven, maar dat conflict kan hoogstens worden bevroren", denkt Deen. Dat geldt niet voor de andere bezette delen in het zuidoosten: "Daar valt voor Oekraïne nog veel te winnen."

De vredesbesprekingen, die morgen moeten worden hervat, zullen daarom niet leiden tot een historisch vredesakkoord, denkt Deen. "Het zal eerder uitdraaien op een tijdelijk bestand."