Al duizenden Russen opgepakt bij demonstraties, wat gebeurt er met hen?
Woorden als oorlog, aanval en invasie mag je in Rusland niet meer uitspreken. Sinds de inval in Oekraïne op 24 februari zijn er in Rusland meer dan 13.000 anti-oorlogsdemonstranten opgepakt. Velen zullen na een paar uur weer zijn vrijgekomen, voor anderen wacht een boete of een celstraf.
Door de grote beperkingen die er zijn is het organiseren van demonstraties in Rusland bijzonder lastig. Oppositie is er nauwelijks. Alle publieke uitingen worden de kop in gedrukt. Voor alle demonstraties moet toestemming gevraagd worden aan het Kremlin, maar op goedkeuring hoeft niet gerekend te worden. Daarom zijn alle demonstraties per definitie illegaal. Toch werd er vorige week massaal gedemonstreerd. Of dat dit weekend weer gebeurt is nog onduidelijk.
"Als er demonstraties aankomen, zoals afgelopen weekend, zie je dat de autoriteiten enorm veel politie de straat op sturen", zegt Ruslanddeskundige Helga Salemon van het Haags Centrum voor Strategische Studies. "Er staan dan enorm veel arrestantenbusjes langs de kant van de weg. Iedereen die ook maar op een demonstrant lijkt wordt naar zo'n busje geleid." In sommige gevallen worden demonstranten gedwongen hun telefoon te ontgrendelen, zodat berichten gelezen kunnen worden.
Uitgescholden en geslagen
De busjes vertrekken naar het politiebureau. Daar worden de vermoedelijke demonstranten gehoord. Sommigen zijn na een paar uur vrij om te gaan in afwachting van een boete, anderen moeten de nacht doorbrengen op het politiebureau.
Afgelopen weekend verschenen verhalen online van demonstranten die mishandeld werden. Een vrouwelijke demonstrant, Aleksandra Kaloezjskaja, nam haar verhoor op een politiebureau in Moskou op en deelde het met journalisten. Op de audio-opname is te horen dat ze uitgescholden en geslagen wordt.
Volgens OVD-info, een onafhankelijke Russische burgerrechtenorganisatie, zijn er zondag in ieder geval 34 betogers mishandeld door de politie. In een dag tijd zijn zeker 4989 mensen in 69 steden opgepakt. Het werkelijke aantal gearresteerden ligt waarschijnlijk hoger, omdat het de burgerrechtenorganisatie niet is gelukt de identiteit van alle arrestanten bevestigd te krijgen.
Het overgrote deel krijgt een boete. De hoogte daarvan loopt uiteen van 2000 tot 300.000 roebel, omgerekend ruwweg 15 tot 2300 euro.
"Een klein deel van de opgepakte mensen krijgt een gevangenisstraf. Vaak is dat een tot twee weken. Dat zag je ook bij eerdere demonstraties", zegt correspondent Geert Groot Koerkamp vanuit Moskou. "Ze worden dan berecht voor het deelnemen aan een niet toegestane demonstratie."
Alleen al in Moskou werden er zeker 2100 mensen gearresteerd:
Demonstranten lopen sinds vorige week flink meer risico op langdurige straffen, zegt Salemon. Toen ging een nieuwe, omstreden wet in. Russen die "valse informatie" over de oorlog in Oekraïne verspreiden kunnen voortaan tot 15 jaar gevangenisstraf krijgen.
Iedereen die volgens de definitie van de wet "liegt en verklaringen aflegt die de strijdkrachten in diskrediet brengen" zal worden vervolgd. Op 'kleine overtredingen', zoals het delen van een volgens Rusland 'vervalst' artikel, staat dwangarbeid van maximaal drie jaar of een boete van maximaal 1,5 miljoen roebel (ongeveer 11.500 euro).
Repressieve wet
"Die wet is niet alleen gericht op journalisten, maar geldt ook voor uitingen op sociale media", zegt correspondent Groot Koerkamp. "Ook teksten op spandoeken of stukjes karton die mensen meenemen naar een demonstratie kunnen nu gezien worden als het verspreiden van nepnieuws. Dat verhoogt het risico bij deelname aan demonstraties aanzienlijk."
Of er voor de komende tijd nog grote demonstraties gepland staan is onduidelijk. Demonstranten organiseren zich vaak via Telegramgroepen, maar door de strenge wetgeving kunnen ze niet breed aangekondigd worden. De demonstraties van afgelopen weekend volgden na een oproep van de Russische oppositieleider Aleksej Navalny, die al ruim een jaar vastzit in een strafkolonie.
"Dat zal ook met het verloop van de strijd in Oekraïne te maken hebben", zegt Groot Koerkamp. "Het is te verwachten dat naarmate die voortduurt en het aantal slachtoffers aan Russische zijde oploopt, het voor de autoriteiten steeds moeilijker zal worden de waarheid daarover te verhullen. Daardoor zal de onvrede en naar verwachting ook het protest toenemen. De vraag is hoe de Russische overheid hiermee om zal gaan."
