Kamerleden willen geen verplichte terugvordering meer bij fout met uitkering

Een brede coalitie in de Tweede Kamer wil dat mensen met een uitkering niet langer altijd gestraft worden als ze te veel geld hebben gekregen. In een initiatiefwetsvoorstel dat de ChristenUnie, samen met D66, CDA, SP, GroenLinks en PvdA vandaag indient, wordt geregeld dat gemeenten en uitvoeringsinstanties als UWV en SVB meer ruimte krijgen voor maatwerk.

Het voorstel kan waarschijnlijk op steun van een meerderheid rekenen. Volgens de indieners is het "een belangrijke stap in het terugbrengen van de menselijke maat bij uitkeringen".

Nu staat in de wet nog dat er altijd geld moet worden teruggevorderd als er iets fout is gegaan bij de vaststelling van de hoogte van de uitkering. Bijvoorbeeld als iemand niet of verkeerd heeft opgegeven hoeveel hij heeft bijverdiend, maar ook als de fout bij de uitkeringsinstantie ligt. Vaak wordt er ook nog een boete opgelegd.

Tas boodschappen

Dat leidt te vaak tot schrijnende situaties, vinden de initiatiefnemers. Zo was er in 2020 veel ophef toen een bijstandsgerechtigde vrouw in eerste instantie 7000 euro moest terugbetalen, omdat ze regelmatig een tas boodschappen kreeg van haar moeder. Dat is volgens de wet een gift die opgegeven moet worden, maar dat had de vrouw niet gedaan. Later werd het bedrag dat ze moest terugbetalen, verlaagd.

"Geef ruimte aan barmhartigheid en zet niet het systeem, maar de mens centraal", zegt Kamerlid Don Ceder van de ChristenUnie. "Zo voorkomen we dat mensen door een kleine fout in grote problemen komen", meent Anne-Marijke Podt van D66.

Te hardvochtig

Er kan nu alleen een uitzondering worden gemaakt op de terugvordering als er bijzondere omstandigheden zijn, bijvoorbeeld als verplicht terugbetalen "onaanvaardbare consequenties" zou hebben voor kinderen. Dat is te hardvochtig, vinden de initiatiefnemers.

Ze vinden nog steeds dat er na een fout een herziening van de uitkering moet plaatsvinden, want fraude mag niet lonen. "Het principe blijft 'ja, tenzij'. Maar tenzij wordt wel verruimd", staat in een toelichting. Dat betekent dat er meer speelruimte komt om in voorkomende gevallen geen geld terug te vorderen.

Het wetsvoorstel is een uitbreiding van het initiatief waar de partijen vorig jaar mee kwamen. Toen ging het alleen om bijstandsuitkeringen, maar nu willen ze dat hetzelfde gaat gelden voor bijvoorbeeld de WW, de WIA (arbeidsongeschiktheid) en toeslagen.

Bijverdienen in de bijstand

In het regeerakkoord is afgesproken dat er ruimere mogelijkheden komen om bij te verdienen in de bijstand, maar dat plan moet nog verder worden uitgewerkt. Er wordt onderzoek gedaan naar de mogelijkheden. De resultaten daarvan worden in het tweede kwartaal van dit jaar verwacht.

De partijen die de initiatiefwet indienen denken dat het nog steeds nodig is om de mogelijkheden tot maatwerk te vergroten, ook als bijstandsgerechtigden meer mogen bijverdienen.