EU-miljarden in Hongarije voor vrienden van Orbán
De uitspraak van het EU-Hof waarmee het licht op groen gaat voor het stopzetten van subsidies aan landen die zich niet aan de EU-regels houden heeft de woede gewekt van de Hongaarse premier Viktor Orbán.
Bij dit zogeheten conditionaliteitsmechanisme komen vooral Hongarije en Polen in het vizier, EU-lidstaten waar volgens de Commissie onafhankelijke rechtspraak onder druk staat en sprake is van grootschalige fraude met EU-geld.
"Het EU-Hof bedrijft politiek", reageerde een woordvoerder van Orbán. De Hongaarse regering noemt de uitspraak een politiek-ideologische aanval op de 'christelijke moraal' in Hongarije, dat weigert om "te buigen voor Brusselse bemoeienis".
Hierbij wordt verwezen naar de recente invoering in Hongarije van een wet die het verbiedt om minderjarigen te informeren over homoseksualiteit. Dis is volgens de EU discriminerend, maar volgens de regering-Orbán een wet "die onze kinderen beschermt."
Hongarije en Brussel botsen ook al jaren over de harde Hongaarse opstelling als het om migratie gaat. Hongarije bouwde een hek om migranten buiten te houden.
Stelen van geld
Maar volgens ngo's en oppositiepartijen in Hongarije probeert de Orbán-regering in de ruzie over het conditionaliteitsmechanisme de aandacht af te leiden van waar het werkelijk om gaat: de strijd tegen fraude met EU-subsidiemiljarden.
"Aan Orbán gelieerde ondernemers verrijken zich met uw en mijn belastinggeld", zegt Gabriella Nagy van corruptiewaakhond Transparency International in de Hongaarse hoofdstad Boedapest. Nagy werkte lange tijd voor de Hongaarse EU-ambassade in Brussel. "Maar inmiddels ben ik dus een vijand van de staat."
Ze onderzocht hoe "de Orbán-kliek" zich verrijkt. "Procedures voor openbare aanbestedingen op projecten, die aanspraak maken op EU-geld, worden dusdanig opgesteld dat alleen grote bedrijven in de kring van Orbán kans maken. Zij gaan er telkens met de buit vandoor."
Het grootste probleem, zegt Nagy, is de gecentraliseerde wijze waarop de regering-Orbán de EU-miljarden beheert. "'Hetzelfde ministerie dat beslist wie EU-geld krijgt doet vervolgens ook de controle op de besteding van het geld. Dat komt neer op: de slager keurt zijn eigen vlees."
Ze is blij met het conditionaliteitsmechanisme. "Het maakt op termijn hopelijk een einde aan het stelen van geld van de Europese belastingbetaler."
WC-papier van huis meenemen
Niet iedereen durft zich zo openlijk kritisch uit te laten als Gabriella Nagy. "Noem mijn naam niet, en ook de naam van mijn school niet", zegt een lerares in het centrum van Boedapest.
De laatste jaren onder Orbán ging publiek (Europees) geld naar grote bouwprojecten en de nieuwbouw van voetbalstadions. "In onderwijs en gezondheidszorg wordt niet geïnvesteerd", zegt de lerares.
Ze staat fulltime voor de klas en verdient 650 euro per maand. "Na betaling van huur of hypotheek hou je nauwelijks wat over." Op de gang naar haar klaslokaal laat ze het wc-blok zien. De stortbakken lekken, uit de wasbakkraantjes komt geen water. "En wc-papier moeten de leerlingen van huis meenemen."
Zwarte lijst
Van alle EU-subsidies komt niets terecht op de plek waar het hoort, zegt Erszébet Nagy, leider van lerarenvakbond PDSZ in Boedapest. Ze voelt zich door de regering "geïntimideerd". Nagy: "We worden als gesprekspartner niet erkend, Orbán schildert ons af als linkse terroristenorganisatie."
Vergunningen voor demonstraties van leraren worden telkens geweigerd. Op scholen houden groepjes docenten daarom individuele stakingen, met het risico dat ze "op een zwarte lijst komen", zegt de vakbondsvrouw.
Nieuwe aanwas van leraren is er nauwelijks. Volgens berekeningen van de vakbond zijn er over vijf jaar 22.000 leraren te weinig. "De situatie is nu al zo schrijnend dat poetsvrouwen op scholen voor de klas worden gezet om de orde te bewaken."
