EU mag subsidies Polen en Hongarije verlagen of stopzetten
De Europese Commissie mag subsidies aan EU-landen verlagen of stopzetten als een land democratische rechten en vrijheden niet respecteert. Dat zegt het Europese Hof van Justitie in een uitspraak over het conflict tussen de Europese Commissie en de EU-lidstaten Polen en Hongarije. Tegen deze uitspraak is geen hoger beroep mogelijk.
Polen en Hongarije zijn het niet eens met het EU-besluit dat landen die geen eerlijke rechtspraak hebben gekort kunnen worden op het geld dat ze uit Brussel ontvangen. Hetzelfde geldt voor landen die vrouwen, lhbti'ers of migranten discrimineren of beperkingen opleggen aan media, wetenschappers of mensenrechtenorganisaties.
Het Europese Parlement en de Europese Raad hebben in 2020 dit instrument van de Europese Commissie om naleving van de EU-regels af te dwingen goedgekeurd. Polen en Hongarije lijken nu als eerste de gevolgen daarvan te ondervinden.
De Europese Commissie wilde met het inzetten van dit instrument wachtten tot het hof uitspraak had gedaan. Of dit nu snel gebeurt is de vraag. Polen is in een belangrijke kwestie, de Poolse tuchtkamer voor rechters, inmiddels aan de wensen van de EU tegemoetgekomen. In Hongarije vinden in april verkiezingen plaats. De EU wil mogelijk de schijn van beïnvloeding van die verkiezingen voorkomen.
Polen
De meeste EU-landen, waaronder ook Nederland, hebben kritiek op Polen, onder meer vanwege de hervorming van de tuchtkamer voor rechters. Voor de tuchtkamer moesten voornamelijk rechters verschijnen die kritisch waren over de regering.
De leden waren geselecteerd door een raad van rechters, die op hun beurt waren gekozen door het parlement. De conservatieve regeringspartij PiS van premier Morawiecki heeft daarin de absolute meerderheid. Polen heeft inmiddels beloofd die tuchtkamer te ontmantelen.
Vanwege geschillen met de Poolse regering blokkeert de EU nu al de toegang van Polen tot 36 miljard euro uit het coronaherstelfonds. Tot 2027 dreigt Polen 75 miljard euro aan EU-geld mis te lopen, als het de rechten en vrijheden van burgers niet beter waarborgt.
Hongarije
In het geval van Hongarije heeft de EU 7 miljard euro uit het coronaherstelfonds bevroren, omdat het de rechten en vrijheden van burgers niet voldoende waarborgt. Tot 2027 kan dit oplopen tot minimaal 22,5 miljard euro.
In Hongarije mogen homoparen geen kinderen adopteren en is lhbti-voorlichting aan minderjarigen verboden. Premier Orban zegt dat hij zijn land op het gebied van familiezaken, migratie en andere sociale kwesties niet aan de Europese normen wil aanpassen. "Voor hen is de wet een middel om ons naar hun voorbeeld te kneden. Wij willen niet als hen worden."
Frustratie groot
Nu het hof uitspraak heeft gedaan, beraadt de Europese Commissie zich op de voorwaarden waaronder dit zogeheten rechtsstaatmechanisme kan worden ingezet.
In het Europees Parlement is de frustratie groot dat de Commissie daar nu pas aan begint. Volgens Sophie in 't Veld van D66 verzinnen de Europese Raad en de Europese Commissie elke keer een nieuwe smoes om maar niet in te hoeven grijpen. "Ze hadden al lang de eerste stappen kunnen zetten tegen Polen en Hongarije. Er is gewoon dertien maanden niks gedaan."
Het parlement stapte een paar maanden geleden naar het hof om de Commissie tot handelen te dwingen. "Als de rechtsstaat geen reden is om in te grijpen, wat dan wel?", vraagt PvdA-Europarlementariër Thijs Reuten. De Commissie moet volgens hem dan ook zo snel mogelijk in actie komen. Ook Malik Azmani van de VVD wil actie. "Houd je je niet aan onze gedeelde waarden, dan ontvang je ook geen geld. Punt."
Minister Hoekstra van Buitenlandse Zaken zegt dat hij de Commissie adviseert zo snel mogelijk te handelen.
