Hoogste inflatie in decennia, maar ECB verhoogt rente vooralsnog niet

• Lisa Schallenberg

  redacteur Economie

Het zal het belangrijkste thema zijn bij de eerste monetaire beleidsvergadering van het jaar van de Europese Centrale Bank (ECB): de prijzen stijgen steeds harder. Ook in januari lag de inflatie in de eurozone op het hoogste niveau in decennia. Toch is het niet de verwachting dat de ECB vandaag een renteverhoging aankondigt.

Andere centrale banken deden dat wel, in reactie op de oplopende inflatie. De Federal Reserve (Fed) in de Verenigde Staten verwacht in maart de eerste renteverhoging door te voeren, zei voorzitter Jerome Powell afgelopen week. De Bank of England maakte in december al een renteverhoging bekend en de centrale bank in Noorwegen deed dat in september, en opnieuw in december.

Waarom blijft de ECB achter?

De prijsstijgingen die deze week bekend werden (5,1 procent inflatie in januari in de eurozone en Duitsland, 7,6 procent in Nederland) verhitten de discussies binnen de ECB, zegt Carsten Brzeski, hoofdeconoom van ING in Frankfurt. "Het maakt dat de duiven stiller zijn geworden, en het speelt de haviken in de kaart." Duiven willen een los monetair beleid: lage rentes waardoor geld goedkoop is en de economie wordt gestimuleerd. Haviken daarentegen zijn voor hogere rentes om inflatie te beteugelen.

Het monetaire beleid van de ECB is nu nog 'duivig': een heel lage rente, en met opkoopprogramma's die duizenden miljarden in de economie pompen, wat de rente nog verder drukt. Dat moet de economie stimuleren, zorgen dat mensen en bedrijven geld blijven uitgeven. Een beetje gaat de ECB wel al van het gas af, werd eind vorig jaar bekend. Een van de opkoopprogramma's waarmee de ECB begon in het begin van de pandemie, stopt in maart dit jaar.

Maar een ander opkoopprogramma gaat vooralsnog door, en pas als dat afgebouwd is, komt een renteverhoging in beeld. "De haviken zullen aandringen op een discussie over het volledig beëindigen van de opkoopprogramma's en over een eerste renteverhoging", zegt Brzeski.

Een conclusie van die discussie tussen de duiven en de haviken verwacht Brzeski vandaag nog niet. "De ECB kijkt altijd heel nauw naar de eigen ramingen, en de nieuwe komen pas in maart. De ECB kennende wachten ze met echte beslissingen tot dat moment."

Lopen paar kwartalen achter

In de Verenigde Staten is de toon van Fed-voorzitter Jerome Powell al meer 'havikachtig', zegt Kathy Bostjancic, hoofdeconoom Verenigde Staten van onderzoeksbureau Oxford Economics. "Hij zei dat de Fed ervan uitgaat dat de inflatie in de tweede helft van 2022 substantieel afkoelt, maar dat het risico bestaat dat hij toch hoger uitvalt." Volgens Powell is er ruimte om de rente te verhogen, zegt Bostjancic, omdat de werkloosheid laag is en de economie groeit.

De inflatie in de Verenigde Staten is hoger dan in de eurozone: in december 7 procent op jaarbasis. In de eurozone was dat toen 5 procent. We lopen in de eurozone achter op de Amerikaanse economie, zegt Brzeski. "In het tweede kwartaal van vorig jaar was de economie daar al terug op het niveau van voor de crisis. In de eurozone zijn we daar pas in het laatste kwartaal van 2021 beland."

De inflatie in de VS is ook breder dan in de eurozone. Hier wordt de inflatie vooral veroorzaakt door de hoge energieprijzen. Maar de VS heeft ook te maken met bijvoorbeeld fors duurdere tweedehands auto's.

Daardoor heeft een renteverhoging in de Verenigde Staten sneller impact, zegt Brzeski. "Mensen die een auto kopen, sluiten daar vaak een lening voor af. Als je de rente verhoogt, rem je op die manier de vraag naar auto's af."

Schaarste aan energie daarentegen los je niet zomaar op met een renteverhoging, en geopolitieke spanningen tussen Rusland en Oekraïne ook niet.

Zuid-Europa

Een andere uitdaging voor de ECB is het verschil tussen Noord- en Zuid-Europa. Het tempo waarin de economieën herstellen van corona verschilt. Tegelijkertijd zijn de staatsschulden van Zuid-Europese landen enorm opgelopen in de coronacrisis, en zou een renteverhoging die landen extra pijn doen.

"Dat maakt de discussie enorm ingewikkeld", zegt Brzeski. Zeker op den duur zal dit een groot thema worden in de discussies binnen de ECB, zegt hij. "We zitten nu nog in fase 1: het beëindigen van de crisismaatregelen. Pas in fase 2 gaat het over renteverhogingen. Dan zal deze discussie meer naar de voorgrond komen."

Vooralsnog brengt het ECB-beleid met zich mee dat geld in de eurozone goedkoop blijft, en bedrijven en huishoudens veel kunnen blijven uitgeven. Het grote risico is dat de ECB te lang te weinig doet en op een gegeven moment zo hard op de rem moet staan dat er economische schade komt, zegt Brzeski.

In de Verenigde Staten bestaat het omgekeerde risico: stapt de Fed niet te snel op de rem? Het 'havikachtige' beleid van de Fed zou er mede toe kunnen leiden dat de economie in de Verenigde Staten wat minder hard groeit, zegt Bostjancic. "We verwachten dat de economie dit jaar met 3,6 procent groeit, maar het risico bestaat dat dat lager uitvalt."