Psychedelica, zoals MDMA, ketamine en psilocybine, zijn bezig aan een opmars als medicijnen tegen een posttraumatische stressstoornis of depressie. Zo worden de eerste mensen met een depressie al behandeld met een ketamine-neusspray. De medische wereld is enthousiast, maar waarschuwt ook voor een te snelle en ondoordachte invoering op de markt.
Want er zijn zorgen: patiënten zouden zelf aan het experimenteren slaan met middelen zonder professionele medische begeleiding. Medici roepen Den Haag op tot actie. "Betrokkenheid en financiering vanuit de overheid zijn van cruciaal belang om onafhankelijk, grootschalig klinisch toegepast onderzoek mogelijk te maken", schrijven zo'n vijftien wetenschappers van verschillende universiteiten en ziekenhuizen in een manifest.
Antidepressiva helpen vaak niet
Bijna één op de vijf Nederlanders krijgt ergens in zijn leven een depressie. Voor 30 procent van de patiënten werken de huidige antidepressiva niet. Dus is er behoefte aan nieuwe middelen. Drugs als medicijn kan een deel van die oplossing zijn.
Uit verschillende onderzoeken blijkt dat psychedelica, zoals MDMA en ketamine, effectief kunnen zijn bij psychiatrische aandoeningen, waaronder depressie, angststoornissen en posttraumatische stressstoornis. Vaak lijken psychedelica als ondersteuning van de therapie al na één dosis effect te hebben.
Zo ook voor Jolijn (61) en Carl (37). Zij gebruiken beiden ketamine tegen hun depressie. Maar Jolijn doet dit in het ziekenhuis onder toezicht van haar psychiater, terwijl Carl thuis experimenteert:
"Dit kan een revolutie zijn in psychiatrische behandelingen", zegt hoogleraar Robert Schoevers, een van de ondertekenaars van het manifest. "Er zijn in jaren geen echt nieuwe middelen ontwikkeld."
Maar hij waarschuwt dat de invoering voorzichtig moet. "We weten nog te weinig over de langetermijneffecten en over de effecten bij de meest kwetsbare patiënten. Er is meer onderzoek nodig, zodat je dit met een gerust hart breder kan implementeren. Nederland moet niet aan de kant blijven staan en toekijken bij deze ontwikkeling."
Centrale aansturing
En die ontwikkeling gaat snel. In Nederland is esketamine - een variant van ketamine - inmiddels geregistreerd als medicijn voor mensen met een hevige depressie. De verwachting is dat ook andere psychedelica de komende jaren op de markt komen.
Deze ontwikkelingen zijn niet nieuw. In de jaren 50 werden psychedelica al onderzocht door psychiaters, met veelbelovende resultaten. Maar eind jaren 60 kwamen er steeds meer verhalen over bad trips. Overheden reageerden daarop door psychedelica wettelijk te verbieden. Daarom pleiten de wetenschappers nu voor centrale aansturing voordat het weer misgaat.
'Niet zelf experimenteren'
Zonder zo'n aanpak vreest Schoevers dat mensen met psychiatrische klachten vaker zélf gaan experimenteren. "Mensen kunnen heel angstige ervaringen hebben", zegt Schoevers. "Zeker patiënten die zelf al kwetsbaar zijn vanwege psychische problemen en traumatische ervaringen. Je moet dus heel goed weten wat je doet."
In het manifest pleiten de wetenschappers voor een landelijk netwerk van universitaire medische centra en GGZ-instellingen, die toeziet op de inzet van psychedelica. Schoevers: "Er moeten goede opleidingen komen voor psychologen en psychiaters die deze middelen inzetten. Ook moet het verplicht worden dat instellingen de uitkomsten met hun patiënten goed vastleggen. Zo leren we voor wie wat het beste werkt en wat de effecten op de lange termijn zijn."
