In de neus én in de keel, diverse experts willen uitgebreidere zelftest

• Maartje Geels

  redacteur Online

Nadat het OMT begin december het advies had gegeven om met milde klachten jezelf te testen, waren zelftests een tijdlang niet aan te slepen. De staafjes zijn korter en dus comfortabeler dan die van de GGD en de instructies zijn helder. Een paar draaitjes links, een paar draaitjes rechts en 15 minuten wachten. Menigeen was het erover eens: de zelftests waren een veelbelovend wapen tegen corona.

Inmiddels maken we volop gebruik van de witte boxjes. In de week van Kerst werd een recordaantal verkocht: zo'n 2,3 miljoen stuks, becijferde onderzoeksbureau IRI. Voor een paar euro pak je er een mee bij de kassa van de supermarkt en wie graag buitenshuis wil afspreken, gaat op pad zodra het rode streepje bij de T is uitgebleven. Toch zetten deskundigen vraagtekens bij de manier van testen.

De Belgische viroloog Marc Van Ranst is stellig: hij waarschuwt dat wie vroeg in de infectie alleen een nasale swab (in de neus dus) doet, wellicht bedrogen uitkomt. Effectiever is het volgens hem om ook de keel mee te nemen. Begin deze maand drong hij er op Twitter op aan ook de keel te testen, nadat collega-virologen en epidemiologen in het buitenland hetzelfde hadden gedaan.

Sinds hij zijn tweet plaatste, ontving de viroloog meerdere berichten van mensen die bij de keel-neus-manier een andere uitslag kregen dan bij het enkel testen van de neus. "Er zijn ondertussen tig voorbeelden van mensen die een verschil zien. Natuurlijk, dat is geen formeel wetenschappelijk bewijs. Maar het kan geen kwaad om het wel te doen en je vangt er mogelijk meer virusdeeltjes mee."

Maar de Nederlandse autoriteiten zijn vooralsnog niet voor een aanpassing. Zo wijst de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd erop dat de zelftests zijn goedgekeurd voor een specifiek doel, namelijk het testen van de neus. Voor het 'meetesten' van de keel zou eerst opnieuw onderzoek gedaan moeten worden en goedkeuring worden aangevraagd. Een formaliteit, maar wel een essentiële stap, zeggen de autoriteiten.

Arts-microbioloog Jan Kluytmans van het OMT zegt dat er nog geen overtuigende data zijn die uitwijzen dat het extra keeltesten betere resultaten geeft. Een nadeel is bijvoorbeeld het kokhalseffect dat kan optreden als je het staafje in je keel steekt, zegt Kluytmans.

Het Israëlische ministerie van Volksgezondheid wacht uitgebreid onderzoek in ieder geval niet af. De autoriteiten adviseren sinds maandag officieel om naast de neus, ook de keel mee te nemen met het zelftesten. Dat advies staat haaks op de instructies van de fabrikanten, erkent Sharon Alroy-Preis van het ministerie, maar volgens haar is het nodig om de betrouwbaarheid van de tests te verhogen.

'Hoe meer plekken, hoe hoger de pakkans'

Arts-microbioloog en viroloog Annemiek van der Eijk van het Erasmus MC pleit ook voor keeltests thuis. Zij wijst erop dat varianten van het virus in de keel en de neus kunnen huishouden en dat het nog niet precies te zeggen is waar de infectie zich op welk moment bevindt.

Van der Eijk vindt het niet noodzakelijk om meer onderzoek af te wachten. "Met een zelftest wil je op het staafje coronadeeltjes verzamelen, of die nou uit de neus of de keel gehaald worden." Hoe meer plekken je test, hoe hoger de pakkans, stelt zij.

Medisch moleculair microbioloog Richard Molenkamp van het Erasmus MC erkent dat het lastig is dat er nog niet veel onderzoeksdata zijn. "Maar er zijn zeker anekdotische data van mensen die met een keelswab een andere uitslag kregen. De kans om het virus op te pikken, is gewoon groter als je op twee locaties swabt."

'Gezond verstand'

Ook Van Ranst pleit inmiddels voor dubbeltesten, ook al is dat niet wat in de bijsluiter staat. "In tijden van crisis heb je niet altijd de luxe om je beleid op afgeronde onderzoeken te baseren", vindt hij. "Als je dat wel doet, heb je één zekerheid en dat is dat je te laat bent met het aanpassen."

Voor de drie experts is het duidelijk: zij zouden de test bij zichzelf zowel in de keel als neus afnemen. Molenkamp zou bij voorkeur zelfs twee zelftests gebruiken: eentje voor de keel en eentje voor de neus. "Natuurlijk moet er meer onderzoek komen. Maar ik vind het een kwestie van gezond verstand. Het kan geen kwaad, waarom zou ik het niet doen?"