Twee keer per jaar prik: 'Niet wenselijk, wel goed om op voor te bereiden'

• Erika de Joode

  redacteur Online

De boostercampagne in Nederland komt langzaam maar zeker op gang. Alle 18-plussers die dat willen, moeten uiterlijk 7 januari een uitnodiging voor een derde prik hebben ontvangen (of tweede prik, in het geval van Janssen).

Maar wat gebeurt er daarna? Volgt een vierde, vijfde, misschien wel zesde bezoek aan de vaccinatielocatie? Demissionair minister De Jonge van Volksgezondheid zei gisteren in een Kamerdebat dat hij ervan uitgaat "dat we nog een aantal prikken te gaan hebben".

Wanneer de eerste eventuele volgende prik moet worden gezet, is nog onduidelijk, hoewel de bewindsman hintte op het tweede kwartaal van volgend jaar. Dan is naar verwachting een aangepast coronavaccin beschikbaar dat beter beschermt tegen de omikronvariant. "Zodra het beschikbaar komt, kopen wij het ook. Sterker nog, we hebben het al besteld", zei De Jonge. Hij zei ook nog dat alles erop is gericht "dat we in het tweede kwartaal in staat zijn om die nieuwe prik te zetten".

Effect boostercampagne

Of dat uiteindelijk ook nodig zal zijn is moeilijk te zeggen, benadrukken immunologen. "Dat is het lastige met vaccins: je weet pas achteraf hoe lang ze beschermen", zegt Marjolein van Egmond van het Amsterdam UMC. Volgens de immunoloog kunnen we pas iets zeggen over een volgende prik als meer bekend is over de effecten van de huidige boostercampagne, die nog maar net is begonnen.

"Gaat de hoeveelheid antistoffen na de derde prik net zo snel naar beneden als na een tweede prik?" vraagt ze zich onder meer af. "Of zorgt zo'n booster voor een langere bescherming? Dat maakt nogal wat uit. Dan zou een vierde prik misschien niet nodig zijn, of pas later."

Ook volgens De Jonge staat de noodzaak van een post-boosterprik nog niet vast, maar hij wil er in ieder geval voor zorgen dat Nederland genoeg vaccins in huis heeft. "We willen net zo veel vaccins hebben dat we iedereen, alle 12-plussers, twee keer per jaar kunnen prikken, minimaal."

Het is goed om daarop voorbereid te zijn, vindt immunoloog Van Egmond, maar zonder data is nog niet in te schatten of ze straks daadwerkelijk nodig zijn. Een standaard "better safe than sorry-prik" voor iedereen, zoals Van Egmond die noemt, lijkt haar in ieder geval geen goed idee. "Maar als straks uit onderzoek blijkt dat kwetsbare mensen ondanks een boosterprik kwetsbaar blijven, dan kun je er zeker voor kiezen om die mensen te beschermen in de vorm van een volgende inenting."

Zo'n 'griepprikscenario', waarbij ouderen en andere kwetsbare groepen ieder jaar opnieuw een prik kunnen halen, is niet ondenkbaar, denkt ook immunoloog Dimitri Diavatopoulos van het Radboudumc in Nijmegen. Hij is wel voorzichtig. "Ik denk niet dat continu blijven boosteren de langetermijnoplossing is. We moeten op zoek naar vaccins die langere en bredere bescherming bieden."

Bovendien zeilen we in de mist, in de woorden van Diavatopoulos. "Een jaar geleden hoopten we er met vaccineren volledig vanaf te zijn. En weliswaar hebben de vaccins een hele hoop gescheeld, maar het is niet zo zwart-wit: de vaccins zijn geen volledige uitweg uit de crisis gebleken."

Komen we überhaupt ooit nog uit die crisis? vroeg NOS op 3 zich af. Bekijk de video voor het antwoord:

De Nijmeegse immunoloog pleit er dan ook voor naar het totaalpakket te kijken, waarbij volgens hem naast betere vaccins ook alternatieven horen, zoals coronamedicijnen.

"Vaccins zijn heel erg nodig, maar als we iedere drie à vier maanden een boosterprik nodig hebben, zet ik vraagtekens bij de effectiviteit ervan", zegt hij. "Nu is de boostercampagne heel zinvol, omdat de alternatieven nog niet volop beschikbaar zijn en de druk op de zorg hoog is. Maar ik vraag me af of dat op de lange termijn nog steeds zo is."

Geen zekerheden, maar scenario's

De Jonges opmerkingen over twee inentingen per jaar noemt Diavatopoulos een voorbeeld van hope for the best, plan for the worst. "Twee keer per jaar een prik is niet wenselijk, maar wel goed dat de overheid zich hierop voorbereidt."

Denken in scenario's, noemt immunoloog Marjolein van Egmond dat. "Misschien is een vierde prik niet nodig en redden we het met de huidige vaccins. Misschien is dat niet zo, en hebben we de omikronvaccins nodig die nu worden ontwikkeld. We moeten toe naar denken in dit soort scenario's, niet in zekerheden. Niets is zeker in deze pandemie."