Peilingwijzer: coalitiepartijen in de min, nieuwkomers blijven stijgen
Luttele weken voor de presentatie van de ministersploeg van het kabinet Rutte IV staan de drie grootste coalitiepartijen op verlies in de Peilingwijzer ten opzichte van de verkiezingen in maart. Dat geldt inmiddels ook voor de VVD, die zich lange tijd aan de ontevredenheid bij kiezers over de langslepende kabinetsformatie leek te onttrekken.
De partij van demissionair premier Rutte is weliswaar nog altijd de grootste, maar komt nu op 28 tot 34 Kamerzetels, waar dat er in oktober nog 34 tot 38 waren.
D66 lijkt in de laatste Peilingwijzer van het jaar iets op te krabbelen. Maar de Democraten komen nog altijd niet verder dan 17 tot 23 zetels; zo'n 4 minder dan de 24 die zij nu in de Kamer hebben. De Peilingwijzer is een gewogen gemiddelde van de zetelpeilingen van I&O Research, Ipsos/EenVandaag en Kantar.
Omtzigt
De grootste verliezen lijdt nog altijd het CDA, dat bij de verkiezingen in maart al een stap terug moest doen naar 15 zetels en daar nu tot 6 tot 10 van overhoudt. De enige coalitiepartij die niet in de min staat is de ChristenUnie, die onveranderd op 4 tot 6 zetels blijft staan.
Politicoloog Tom Louwerse, de maker van de Peilingwijzer, wijst erop dat het CDA al rond de zomer terrein verloor in de peilingen als gevolg van interne strubbelingen en met name het vertrek van Pieter Omtzigt. "Sindsdien is het niet gelukt zetels terug te winnen. Dat deze klassieke bestuurderspartij eind 2021 op exact hetzelfde zeteltal zou staan als de Partij voor de Dieren, dat zouden tien jaar geleden weinig mensen hebben geloofd."
Partijen die profiteren van de verminderde populariteit van de coalitie zijn onder meer nieuwkomers in de Tweede Kamer als JA21, BBB en Volt. Die stijgen alle drie door naar 5 tot 9 zetels. De PVV blijft de derde partij van het land na de VVD en D66 met 16 tot 20 zetels.
'Regeerakkoord te links'
Louwerse ziet beweging aan de rechterkant van het politieke spectrum, waar een deel van de VVD-kiezers volgens onderzoek van I&O Research Rutte verwijt te veel naar links op te schuiven. Ook Ipsos/Eenvandaag constateert dat afhakende VVD-stemmers het coalitieakkoord te links vinden. Volgens datzelfde Ipsos wijken die VVD'ers onder meer uit naar JA21, de partij van onder anderen Joost Eerdmans.
Louwerse ziet 2021 onder meer als het jaar waarin de politieke fragmentatie verder toenam, met de verkiezing van zeventien partijen in de Tweede Kamer en de groei van verschillende daarvan in de Peilingwijzer. "JA21, BBB en Volt zijn inmiddels middelgrote partijen in de Peilingwijzer. Ze zitten op bijna hetzelfde niveau als de PvdA en GroenLinks (7 tot 11 zetels) en de SP (6-9)."
Ook een relatief nieuwe partij als de Partij voor de Dieren slaagt er volgens Louwerse in om telkens stapjes vooruit te zetten. "De status van een partij met een paar zetels is die inmiddels wel ontstegen."
Achter deze partijen komt Forum voor Democratie op 3 tot 7 zetels en de SGP op 2 tot 4, net als Denk. Gevolgd door Bij1 en 50Plus, die zich handhaven op 0 tot 2 zetels.