'Ed van Thijn heeft zijn geschiedenis en identiteit omgezet in een oerkracht'

Amsterdam verliest met Ed van Thijn een anker, de PvdA een icoon en Nederland een politicus die liet zien dat het altijd de moeite waard is om voor anderen op te komen. Dat zegt mede-PvdA'er en mede-Amsterdammer Lodewijk Asscher in een reactie op het overlijden van de 87-jarige Van Thijn, die meer dan tien jaar burgemeester was van Amsterdam en bijna zijn hele leven in die stad woonde.

De PvdA-coryfee overleed vanmorgen in Amsterdam. Hij was al geruime tijd ziek.

Volgens Asscher heeft Van Thijn, die in de Tweede Wereldoorlog op achttien adressen ondergedoken heeft gezeten om als Joods kind te ontkomen aan de Duitsers, "zijn geschiedenis en zijn identiteit weten om te zetten in een oerkracht".

Strijd tegen onrecht

Andere sociaaldemocraten, zoals Tweede Kamerlid Khadija Arib en PvdA-fractievoorzitter Lilianne Ploumen, roemen Van Thijns strijd tegen racisme en onrecht. Volgens VVD-premier Rutte heeft de PvdA'er Amsterdam als burgemeester door roerige tijden geleid.

Khadija Arib, die tot voor kort voorzitter was van de Tweede Kamer, noemt de overleden politicus "een zacht mens":

Ed van Thijn had een lange carrière in de lokale en landelijke politiek. Behalve gemeenteraadslid, minister van Binnenlandse Zaken en lid van de Eerste en Tweede Kamer kon hij zich ook de langstzittende naoorlogse burgemeester van Amsterdam noemen. Van 1983 tot 1994 stond hij aan het roer in de hoofdstad, waar hij stond voor een krachtig bestuur en een sterke politie.

Frank de Grave werkte in de jaren 90 als locoburgemeester van Amsterdam nauw met Van Thijn samen. Maar dat was niet het eerste waar de VVD'er aan dacht toen hij hoorde van het overlijden van Van Thijn. "Hij heeft mijn vrouw en mij getrouwd in 1983", vertelt De Grave, die Van Thijn destijds ook persoonlijk kende omdat ze allebei meededen aan schaaktoernooien.

"Toen hij in de race was voor het burgemeesterschap, zei ik: 'Als jij burgemeester van Amsterdam wordt, moet je mij en mijn vrouw trouwen. Dat burgemeesterschap was namelijk zeker geen gelopen race: het was best verrassend dat Van Thijn het werd. Misschien dat hij dacht: ik word toch geen burgemeester, laat ik die brutale jongeman maar zeggen dat ik ze zal trouwen. En uiteindelijk is dat dus gebeurd, in de oude raadszaal. Dat was heel bijzonder om mee te maken."

'Een echte Amsterdammer'

De Grave werkte van 1990 tot 1994 zeer intensief met Van Thijn samen, totdat de PvdA'er plotseling minister van Binnenlandse Zaken werd. "Hij was een man met vele bestuurlijke talenten", blikt De Grave terug. "Al was ik het natuurlijk lang niet altijd met hem eens, omdat we een totaal andere politieke kleur hadden."

Ondanks dat had de toenmalige VVD-locoburgemeester veel bewondering voor zijn PvdA-collega. "Bij bijvoorbeeld de Bijlmerramp heeft hij een fantastische rol gespeeld, hij was in staat het gevoel van de stad te verwoorden en leiding te geven aan het college in een enorm moeilijke tijd."

De Grave herinnert zich Van Thijn als een hele intelligente man, die zich - deels vanuit zijn oorlogsverleden - nauw verbonden voelde met Amsterdam. "Hij hield echt van die stad, was een echte Amsterdammer. Dat werd erkend, en volgens mij was dat de kern van zijn succes als burgemeester."

Inspiratiebron

Volgens PvdA-prominent Felix Rottenberg, tevens vriend van de familie, paste de functie van burgemeester van Amsterdam Van Thijn uiteindelijk het beste.

Onder meer de overleden oud-burgemeester Eberhard van der Laan en de huidige burgemeester Femke Halsema zijn door hem geïnspireerd, zegt hij:

Rottenberg noemt Van Thijn een moedige, onafhankelijke en empathische man, die alert was op wat burgers bedreigt. "Zijn visie was: de stad, de gemeente, de burgemeester en de wethouders beschermen de burgers in alle omstandigheden. Ze treden op tegen discriminatie en racisme, komen op voor migranten en vluchtelingen en zorgen dat zij worden geholpen. Dat is de kern van waar hij voor stond."

Als voorbeeld noemt Rottenberg de moord op de zwarte tiener Kerwin Duinmeijer in 1983, in de Damstraat in Amsterdam. "Van Thijn heeft daarna op het stadhuis een grote conferentie belegd met honderden deelnemers uit de stad, om te praten over: hoe voorkomen we dit in de toekomst? Dit mag nooit meer gebeuren."

Zelf heeft Rottenberg, die in de jaren 90 medevoorzitter was van de PvdA, veel van de overleden politicus geleerd. "Zo heeft hij me geleerd om vriendelijk te blijven en tegelijkertijd stelling te nemen. Zelf belde hij me altijd op als ik iets goeds had gedaan toen ik voorzitter was, maar hij belde bijvoorbeeld ook als hij het hartstikke waardeloos vond. Dat deed hij dan met een grap, maar hij stak het niet onder stoelen of banken. Die eerlijkheid was fijn."

Bekijk een terugblik op het leven van Ed van Thijn:

"Ik ga hem missen", zegt Rottenberg. "Ik mis Den Uyl, velen missen Den Uyl, maar op precies hetzelfde niveau geldt dat voor Ed van Thijn. Het gaat om echte staatsmannen. Dat was Van Thijn ook zeker, zonder enige vorm van zelfgenoegzaamheid en arrogantie."