Komt het grootste datacenter van Nederland in Zeewolde te staan? Dat is een beslissing waar de gemeenteraad donderdag over stemt. Raadsleden besluiten dan of Meta (voorheen Facebook) en het college van burgemeester en wethouders hun zin krijgen. Deskundigen waarschuwen in Nieuwsuur dat de kwestie te groot is om aan de lokale politiek over te laten.
Geheime eigenaar
Vijf datahallen in een gebied van 166 hectare groot. Dat is het plan dat nu voorligt. Landbouwgrond moet daarmee wijken voor servers en opslag van data. Het complex zal twee keer meer energie verbruiken dan nu wordt verbruikt in de hele gemeente Zeewolde.
Onder de codenaam 'Tulip' werd de raad de afgelopen twee jaar over de plannen geïnformeerd, want de naam van het desbetreffende bedrijf bleef geheim. Drie weken geleden maakte Meta zich pas bekend als initiatiefnemer van het datacenter. Meta is eigenaar van platformen als Facebook, Instagram en WhatsApp. De data van haar Europese gebruikers moet, vanwege Europese regelgeving, in Europa worden opgeslagen. Dat gebeurt onder meer in Zweden en Denemarken, maar als het aan Meta ligt straks ook in Zeewolde.
Een meerderheid van de gemeenteraad lijkt akkoord te gaan met de komst van het datacenter. De meeste raadsleden vinden dat ze over alle informatie beschikken om weloverwogen een besluit te kunnen nemen, blijkt uit een rondgang van Nieuwsuur. Alleen coalitiepartij ChristenUnie vindt dat een besluit moet worden uitgesteld.
Volgens raadslid Erik van de Beld (ChristenUnie) staan hij en zijn collega's namelijk "telkens met 10-0 achter". "Voor het raadswerk staat 10 tot 12 uur per week in Zeewolde. In het dossier staan 4.000 pagina's, die kan ik niet allemaal lezen." Hij wijst ook op recente berichten over inmenging van voormalig minister Wiebes op de aansluiting van Meta op het hoogspanningsnet. Daarover wil Van de Beld eerst meer weten.
Anders dan een volksvertegenwoordiger in de Tweede Kamer is het raadswerk een nevenfunctie, die veelal naast een betaalde baan wordt uitgevoerd. Met beperkte ondersteuning worden raadsleden geacht om besluiten te nemen.
Grootste investering
Juist dat maakt de positie van raadsleden kwetsbaar, ziet directeur John Bijl van het Periklesinstituut dat gemeenteraden ondersteunt. "Een belanghebbende kan daar dankbaar gebruik van maken. Ik zou op mijn tellen passen als raad. We hebben het over de grootste investering die Zeewolde ooit heeft gemaakt. Het is een bovenregionaal, misschien wel bovennationaal onderwerp."
Gemeenteraden kunnen informatie die ze krijgen van het college met bijvoorbeeld een contra-expertise laten toetsen. Toch gebeurt dat zelden, want onderzoek is kostbaar. "Dat is helaas typerend voor raadsleden", zegt Bahreddine Belhaj, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden. "Gemeenten hebben enorme bezuinigingen gehad, dus raadsleden zijn terughoudend om enerzijds geld uit te geven als anderzijds bezuinigd wordt op cultuur of armoedebeleid."
Ook in dit dossier heeft de gemeenteraad van Zeewolde niet zelf expertise ingehuurd. Hoewel de onderzoeken die door het college zijn aangereikt soms haaks staan op conclusies uit andere onderzoeken, worden de informatie van het college door een meerderheid van de raad vertrouwd.
"Je moet ervan op aan kunnen dat die kloppen. Ik ga ervan uit dat het allemaal onafhankelijk gebeurt", zegt fractievoorzitter Yvonne van Bruggen van Pvda/GroenLinks. "Nee, ik ben niet helemaal deskundig, dat ben je op geen enkel vlak. Maar ik heb niet het gevoel dat ik een kennisachterstand heb."
Grote afwezige
VVD-raadslid Hendrik Visser heeft zich de afgelopen jaren ook vastgebeten in het dossier. "Technisch gezien ben ik de laatste periode aan het bijleren geweest. Ik heb niet de kennis in huis om exact te kunnen doorgronden hoe een datacenter precies werkt, maar door het stellen van vragen denk ik dat ik een redelijk basisniveau heb gekregen. Ja, je hebt een achterstand, maar de vraag is of dat erg is?"
Meta heeft zich de afgelopen tijd niet laten zien: bij de presentatie van het plan was het bedrijf de grote afwezige. Raadsleden hebben de techreus wel vragen kunnen stellen, maar dan alleen via de wethouder. Rechtstreeks contact is er niet geweest. Meta gaf tegenover Nieuwsuur een algemene reactie en gaf geen antwoord op specifieke vragen.
Eerder deed Nieuwsuur uitgebreid onderzoek naar de vestiging van Google in Eemshaven. Daaruit blijkt in de praktijk wat er mis gaat als lokale bestuurders verantwoordelijk zijn voor de komst van zo'n datacenter:
