Les ethisch handelen voor makelaars: 'Vak draait om vertrouwen'

"Ik zou een percentage van de overwaarde krijgen, maar dat werd zo veel geld dat ik twijfelde of ik dat wel moest aannemen." En: "Moet ik iemand adviseren te verkopen als ik zie dat iemand zeer emotioneel gehecht is aan zijn huis?"

Het is een greep uit de dilemma's die makelaars zeggen tegen te komen in de praktijk. Dit soort vraagstukken worden behandeld tijdens een les ethisch en integer handelen in de Vervolgopleiding Makelaar Woningen van Beroepsopleiding makelaars.

De les lijkt relevanter dan ooit. Zo opende Vereniging Eigen Huis in maart het meldpunt Oneerlijke Biedingspraktijken waar inmiddels 1000 klachten zijn binnengekomen. Die klachten gaan onder meer over vriendjespolitiek onder makelaars, bewuste prijsopdrijving en geen kans krijgen op een bezichtiging.

Met de komst van onder meer een biedingslogboek, dwingt de politiek de branche voor het einde van het jaar het bieden op huizen transparanter en eerlijker te maken.

Morele dilemma's

"Deze training bestaat nog niet zo lang, maar ethiek staat sinds jaar en dag bij ons op de agenda", zegt Ivette Lautenbach, opleidingskundige bij Beroepsopleiding Makelaars. "Het makelaarsvak draait om vertrouwen en emoties: een huis kopen is vaak de grootste uitgave in iemands leven."

De ethische dilemma's onder makelaars zijn groter dan in andere branches, zegt ethicus Nada Dijkema die les geeft aan makelaars. "De snelheid in de sector is groot; de belangen die er spelen onder kopers en verkopers maken de sector anders."

Je als makelaar houden aan wetten en regels alleen is niet voldoende, zegt Lautenbach. "Dan nog kan je te maken krijgen met morele dilemma's, zeker in deze oververhitte markt. Dat kan worstelingen opleveren. Wij proberen makelaars-in-opleiding én ervaren makelaars handvatten te geven daar op een goede manier mee om te gaan."

Vereniging Eigen Huis zegt dat ethiek een sleutelrol speelt bij makelaars. "Het begint met de uitoefening van het vak. Het beroep van makelaar heeft geen beschermde titel. En zelfs dat biedt geen garanties want klachten gaan ook over makelaars die zijn aangesloten bij een branchevereniging. Een concretere gedragscode kan helpen."

Kijk naar de waardering van beroepen, zegt woordvoerder Hans André de la Porte. "Artsen scoren standaard hoog in vertrouwen, maar makelaars zitten in de onderste categorie. Ik zou tegen makelaars willen zeggen: trek jezelf dat aan en neem de kritiek op transparant handelen serieus, wetende dat je in een machtspositie zit."

'Verplicht nummer'

Econoom-ethicus Johan Graafland geeft al jaren lessen ethiek aan studenten economie en management. Volgens hem kunnen dit soort lessen helpen om misstanden uit de branche te helpen. Al ligt dat vooral aan de student en of die het oppikt, zegt hij.

"Mijn ervaring met studenten die lessen ethiek volgen, is dat het vaak een verplicht nummer is. Je kan wel een cursus geven, maar het hangt ook af van de groep mensen. Sommige studenten hebben er een antenne voor, anderen niet."

Graafland deed onderzoek naar het vertrouwen in bankiers. Hieruit blijkt dat de mate waarop mensen een bankier vertrouwen, afhangt van diens due care: de mate waarop zij inschatten dat de bankier het belang van de klant voorop stelt, en niet gaat voor eigen gewin.

Regulering

Hoe minder deugdzaam de bankmedewerkers worden ingeschat, hoe minder de bank als geheel wordt vertrouwd en hoe groter de roep is van consumenten naar regulatie voor de hele branche.

"Dit kan je ook toepassen op makelaars", zegt Graafland. "Als een branchevereniging kordaat optreedt na misstanden in de eigen sector, gaat daar een signaal van uit en dat zou een zelfreinigend effect kunnen hebben nog voor aanvullende regulering optreedt."

Deze training is niet het enige wat er wordt gedaan om makelaars ethische keuzes te laten maken, zegt VBO-woordvoerder Sandra Kers. Zo riep de brancheclub in juni ook de Tweede Kamer al op tot het inzetten van een digitaal biedlogboek.

"De ethische dilemma's zijn er namelijk: er is een beperkt aantal huizen en de markt is verhit. Met zo'n digitaal logboek kunnen complicaties worden voorkomen."