Ze dreigen met tribunalen voor ministers, maar staan vandaag zelf voor de rechter: drie mannen die complotverhalen verspreiden over kindermisbruik. Het Openbaar Ministerie verdenkt ze van opruiing tot moord en bedreiging aan het adres van RIVM-directeur Jaap van Dissel, demissionair premier Mark Rutte en demissionair minister Hugo de Jonge.
Hun samenzweringstheorieën inspireren ook anderen tot het plegen van strafbare feiten, zelfs een aanslag. Wie zijn de verdachten en hoe belandden ze voor de rechter?
Het gaat om Joost K., Wouter R. en Hans de M. Centraal in al hun theorieën staat de Zuid-Hollandse plaats Bodegraven en het verhaal van Joost K. Hij beweert sinds 2020 hervonden herinneringen te hebben aan satanisch-rituele kindermoorden in Bodegraven in de jaren 80. Kinderen zouden zijn misbruikt en vermoord door satanisten, mensen die de duivel vereren. Onder hen prominente Nederlanders.
Voor de duidelijkheid: voor die verhalen is geen enkel bewijs.
K., die in Spanje woont maar is uitgeleverd aan Nederland, beschuldigt onder anderen Jaap van Dissel van betrokkenheid bij het misbruik. Hij zei bijvoorbeeld in een online-videostream: "Wie geeft hem zijn welverdiende nekschot, die is een held." Van Dissel moest daarop worden beveiligd.
Volgens zijn advocaat, Peter Plasman, beseft K. dat hij te ver is gegaan. "Hij heeft een aantal uitspraken gedaan die niet prettig zijn. Hij zegt: dat had ik niet moeten doen, ik begrijp dat dat strafbaar is en ik accepteer de consequenties daarvan."
Wel staat K. nog achter zijn beschuldigingen, zegt Plasman. "Hij zegt: ik heb een bepaalde interne drive gehad om dit aan de kaak te stellen, dit moet onderzocht worden."
Hugo de Jonge mag niet vrij rondlopen.
De tweede verdachte, Hans de M., maakt in 2020 een documentaire over de verhalen van K. Hij is overtuigd christen. Hij verkondigt dat mondkapjes en vaccins "uit de hel" komen.
Samen met de andere verdachten én met Micha K., die eerder al is veroordeeld en vastzit in een cel in Noord-Ierland, begint hij met online-uitzendingen onder de naam Wees De Weerstand. Naast de Bodegraven-theorie spreken de mannen daarin vaak over het coronabeleid. De M. noemt kindervaccinatie "legaliseren van kindermoord".
In een van de uitzendingen zegt hij onder meer over demissionair minister Hugo de Jonge: "Deze gast mag helemaal niet vrij rondlopen. De eerste keer dat je hem ziet in Den Haag of waar dan ook, pak hem."
In hun uitzendingen verwijzen de verdachten vaak naar samenzweringstheorie QAnon. Ook die theorie komt erop neer dat een netwerk van prominenten zich schuldig maakt aan kindermisbruik. Aanhangers geloven dat de Amerikaanse oud-president Donald Trump in het geheim strijdt tegen die mondiale elite, de deep state, die uit zou zijn op een wereldregering.
Op een bepaald moment verlaat De M. de groep. De overige drie gaan verder onder de naam Red Pill Journal.
Dit voorjaar mobiliseren zij via sociale media groepen aanhangers om naar de begraafplaats van Bodegraven te komen. De communicatie gaat vooral via een paar grote kanalen op chatapp Telegram.
Op de begraafplaats leggen de complotaanhangers bloemen en briefjes op graven van mensen die jong zijn gestorven. Ze claimen dat het gaat om de slachtoffers van het satanische pedonetwerk:
De gemeente Bodegraven-Reeuwijk stelt vervolgens een noodbevel in om de complotaanhangers te weren van de begraafplaats. De gemeente wint bovendien een kort geding tegen het complottrio. De mannen moeten alle smaad en laster verwijderen van sociale media.
En in juni wordt Wouter R., de derde verdachte, opgepakt op een schuiladres in Siddeburen, Groningen. De rechter veroordeelt hem tot een half jaar cel voor bedreiging van de advocaat van de gemeente Bodegraven-Reeuwijk en opruiing tegen Jaap van Dissel.
R. is, net als Hans de M., overtuigd christen. Hij liet zich vorig jaar nog dopen door De M. in de zee bij Katwijk.
De complotdenkers inspireren ook hun aanhangers tot gewelddaden. Deze zomer pakt de politie de 22-jarige Yavuz O. op, die plannen zou hebben premier Rutte te vermoorden. O. was actief in een Telegramgroep met de naam Bataafse Republiek, gerund door twee van de drie verdachten.
In augustus wordt een brandbom bij een Groningse journalist naar binnen gegooid. Hij had kritisch geschreven over steunbetuigingen aan de net opgepakte Wouter R. en bedreigingen aan Van Dissel. Ook de twee verdachten van deze aanslag zijn aanhangers van de Red Pill Journal-groep.
Zes andere aanhangers van de groep kregen eerder al celstraffen van enkele weken tot maanden voor bedreiging, smaad, laster en opruiing.
Duizenden volgers
Dit najaar blokkeert justitie de Telegramkanalen van de complotmannen, zonder medewerking van Telegram zelf. Een unieke stap, volgens het Openbaar Ministerie. De twee kanalen hadden zo'n 13.000 volgers.
Nu staan de mannen dus voor de rechter. Vandaag is de pro-formazitting. Advocaat Plasman erkent dat zijn cliënt, Joost K., "doordraaft in de methodes die hij gebruikt". De advocaat van de andere verdachten is al maanden onbereikbaar voor commentaar.
De zaak gaat over meer dan de drie mannen alleen, zegt hoofdofficier Michiel Zwinkels. "De impact is heel groot. We zien dat de samenleving verder polariseert. Deze zaak is daar exemplarisch voor. Als je het niet eens bent met het regeringsbeleid moet je dat kunnen zeggen. Maar het mag niet het debat kapotmaken door iedereen die anders denkt in het beklaagdenbankje te stoppen en andere mensen op te roepen geweld te plegen."
