Het is nu al een Europese bestseller: De laatste zwaardvis, deel 28 uit de stripreeks Blake en Mortimer. Vooral Frankrijk is dol op deze van oorsprong Belgische striphelden. Liefst 440.000 exemplaren telt de eerste oplage daar. De strip ligt vanaf vandaag in de winkel.
Dat is goed nieuws voor de Nederlanders Teun Berserik en Peter van Dongen, die De laatste zwaardvis tekenden. Nederland en België zijn samen goed voor een eerste druk van 20.000 stuks.
Edgar P. Jacobs, de geestelijk vader van Blake en Mortimer, is al decennia dood. Toch verschijnen er nog geregeld nieuwe avonturen van het duo. De reeks is overgenomen door andere tekenaars en scenarioschrijvers. Verhaallijn, decors en het tijdsbeeld (medio vorige eeuw) zijn onveranderd. Dus wordt er nog gerookt, komen vrouwen er nauwelijks in voor en is ook het taalgebruik ("By Jove!") gedateerd.
Deze maand precies 75 jaar geleden verscheen het eerste avontuur in weekblad Kuifje. Blake is een kapitein van de Britse geheime dienst. Professor Mortimer is zijn onafscheidelijke vriend. Samen nemen ze het in vrijwel ieder avontuur op tegen hun aartsvijand Olrik, de personificatie van het kwaad. Complotten, ontploffingen, wapengekletter, achtervolgingen, dolgedraaide wetenschappers, - de wereldredders Blake en Mortimer hebben het er maar druk mee.
Nieuwsuur zocht de Nederlandse tekenaars van Blake en Mortimer op en zag dat ze een andere werkwijze hebben dan andere duo's die tekenen:
"Jacobs was een perfectionist. De verhalen zijn goed doordacht, de tekeningen tot in de kleinste details afgewerkt. Hij streefde er echt naar om een dosis mysterie en geheimzinnigheid in zijn albums te verweven, maar niet op een te overdreven manier. Hij was een meester in het bereiken van evenwicht tussen spanning en het plot, zodanig dat het spannend bleef tot op het laatst". Dat zegt Peter Van Hooydonck, die als stripexpert werkzaam is voor het veilinghuis Bernaerts in Antwerpen. Op 5 december aanstaande gaan er antiquarische Blake en Mortimer- albums van Jacobs onder de hamer. Geschatte opbrengst per stripboek: 250 euro.
Gekte bij signeersessie
De laatste zwaardvis is al het derde album dat Berserik en van Dongen in opdracht van de Franse uitgever tekenden. Peter van Dongen: "Tijdens een signeersessie in Frankrijk zijn Teun en ik na afloop door het publiek bestormd. Vijfhonderd man kwam na het interview dat wij in een abdij gaven het podium op. Een gekte die je in Nederland niet aantreft".
"Het aparte van onze samenwerking is dat Teun en ik ieder afzonderlijk onze eigen pagina's maken. Dus niet zoals bij een duo vaak het geval is dat de een de karakters doet en de ander de decors. Wij doen ieder 31 pagina's. Dat is iets wat in Frankrijk, zowel bij de pers als bij andere tekenaars, voor onmogelijk wordt gehouden. Ze zien de verschillen niet. Nog wel in de potlood-fase. Maar niet meer in de inktfase".
Nieuwsuur
Nieuwsuur
Nieuwsuur
Nieuwsuur
Berserik en van Dongen werken een jaar aan het tekenen van een album. Dat doen ze uiteraard in de stijl van hun voorganger Jacobs. Beschouwen zij hun werk als creëren of als recreëren? Peter van Dongen: "Allebei. De personages zijn niet van ons, maar van Jacobs. En het verhaal is geschreven door een scenarioschrijver. Maar wij moeten dat scenario tot leven wekken. Daarin kunnen wij als illustratoren ons eigen ei kwijt. Niet alles wat in het scenario staat kun je als tekenaar overnemen - soms klopt het niet. Dan moet je als tekenaar oplossingen bedenken om de puzzel te kunnen leggen."
Stripreeksen als Asterix en Lucky Luke waarvan nog steeds nieuw werk uitkomt, gaan doorgaans met hun tijd mee. De Lucky Luke die altijd een peuk in zijn mond had bestaat al lang niet meer. Bij de huidige rookvrije cowboy is de sigaret vervangen door een strootje. Vorig jaar was de invloed van de Black Lives Matter-beweging zichtbaar in Lucky Luke. En in het gloednieuwe Asterix-album Asterix en de griffioen zit een vette knipoog naar het feminisme. Maar een modernisering van Blake en Mortimer lijkt niet aan de orde.
Stripexpert Peter Van Hooydonck: "Je moet heel veel geduld hebben en heel veel pagina's doorworstelen om vrouwen te vinden. Een vrouw die er toe doet in Blake en Mortimer ga je niet vinden. Het is een mannenwereld, de wereld van Edgar P. Jacobs. Nog steeds. Dat is wat de makers van de huidige verhalen hebben moeten respecteren. Ze konden niet grenzeloos hun eigen fantasie botvieren in de verhalen. Er moesten wel een aantal voorwaarden vervuld blijven. En ik denk dat de afwezigheid van vrouwelijke protagonisten daar één van was. Het heeft zeker niet de spankracht van de verhalen beïnvloed; wel integendeel. Het zijn jongensboeken in de eerste plaats. Je moet het in zijn tijd zien. Net na de tweede wereldoorlog, hadden meisjes heel andere interesses dan jongens. Het waren, ook op school, gescheiden werelden. Nu is het allemaal ondenkbaar."
Nostalgie: geen vrouwen
Geen vrouwen in Blake en Mortimer, tekenaar Peter van Dongen begrijpt dat het vragen oproept. "Ik geef toe: het is wat merkwaardig als je strips ziet uit de jaren '50 en je ziet alleen maar mannen in de hoofdrol. Maar de Franse uitgever heeft na de dood van Jacobs besloten om het tijdperk van Blake en Mortimer in de jaren '40 en '50 te houden. Uit overwegingen van nostalgie.
In de tijd van Jacobs, dacht men dat vrouwen in strips niet goed waren voor de tere jongenszieltjes. Vrouwen kwamen überhaupt weinig voor in strips als Kuifje. Dat verandert nu langzaam. De huidige scenarioschrijvers die de boel van Jacobs overnamen, geven vrouwen soms bijrollen. Let wel: bijrollen. Dus het begin is er. Als ik in Frankrijk ben om Blake en Mortimer te signeren zie ik heel soms een vrouw in de rij staan. Wat blijkt: ze kopen het boek zelden voor zichzelf maar vrijwel altijd voor hun man, zoon of vader".
