Dronebeelden tegen 'trial by media': 'Drang om eigen waarheid te tonen groeit'

• Lennart Bloemhof

  redacteur Online

Met ruim zeven minuten aan dronebeelden, opgeknipt in vier fragmenten, ageerde de politie gisteren tegen het zelfbenoemde frame van politiegeweld rond het woonprotest in Rotterdam, anderhalve week geleden. De Rotterdamse politiechef Westerbeke sprak van een "trial by (social) media".

Het delen van de beelden noemde hij een ongebruikelijk besluit, maar voor hem was de maat vol na de stroom aan kritische reacties via de media en politiek op de politie. Volgens experts is het echter de vraag of het delen van de beelden niet juist averechts werkt voor de politie.

Fragment uit de bewuste dronebeelden:

Westerbeke riep mensen op zich "niet volledig te laten leiden door een aantal filmpjes van geweld zonder context". "Klakkeloos deze beelden als 'compleet' aannemen is onterecht, en toont weinig blijk van respect."

Gisteren deed demissionair minister van Justitie Grapperhaus een soortgelijke oproep, nadat op sociale media wederom beelden van politiegeweld naar buiten waren gekomen. Daarop is te zien dat een agent een arrestant schopt bij een coronaprotest in Den Haag. Het OM en de politie onderzoeken die zaak. Grapperhaus benadrukte daarbij niet direct conclusies te trekken, "omdat iemand een filmpje op internet duwt".

Controle en grip

Mark Deuze, hoogleraar mediastudies aan de Universiteit van Amsterdam, begrijpt wel waarom de politie zich genoodzaakt voelt proactief de eigen kijk op een zaak te delen. "We willen controle en grip houden op hoe anderen ons zien", legt hij uit. "Daar komt bij dat we voortdurend on camera zijn, want iedereen is tegenwoordig mediamaker."

Volgens Deuze groeit daarom de drang de 'eigen waarheid' te tonen. "Maar daarbij gaat het ook om interpretatie en uit onderzoek weten we: als drie mensen dezelfde beelden bekijken, zijn er drie verschillende interpretaties."

Hij noemt als mediawetenschapper de stelligheid waarmee de Rotterdamse politie de eigen dronebeelden als waarheid bestempelt daarom ook "wonderlijk". Deuze legt uit dat er anno 2021 transparantie en openheid wordt gevraagd van de politie, onder meer via bodycams en drones. "Maar aan de andere kant is dat ook een enorme illusie. Alsof die dronebeelden dan wel de volledige waarheid vertellen", zegt Deuze.

Marnix Eysink Smeets, lector publiek vertrouwen in veiligheid aan Hogeschool Inholland, vraagt zich ook af of de politie met het zelf delen van bijvoorbeeld dronebeelden de vraagtekens rond het eigen handelen weet weg te nemen. "Allereerst: dat Westerbeke opkomt voor zijn mensen begrijp en waardeer ik", zegt hij. "Maar als je het filmpje bekijkt, moet je heel goed kijken wat er gebeurt. Dat zal niet iedereen doen. Plus: welke uitsnede zien we?"

Eysink Smeets heeft naar eigen zeggen het filmpje twee keer "heel nauwkeurig" bekeken. "Ik begrijp dat er geweld is toegepast, maar ik kan op basis van het filmpje niet zeggen dat elke klap juist was."

Amnesty International zei gisteren tegen NRC dat er zaken waren weggelaten uit de dronebeelden die wel in filmpjes op sociale media te zien waren. "Het lijkt erop dat de politie deze geknipte dronebeelden gebruikt voor haar eigen communicatiedoeleinden, in plaats van daadwerkelijk verantwoording af te leggen over het hele politieoptreden die dag", aldus de mensenrechtenorganisatie.

De lector vindt het te ver gaan om te stellen dat het zicht op de rechtvaardigheid van politiegeweld vertroebelt door al die verschillende beelden. "Maar het maakt het er ook niet helderder op."

Hoogleraar Deuze ziet in ieder geval een "interessante" ontwikkeling, waarbij journalisten - volgens Deuze traditiegetrouw gezien als boodschappers van de waarheid - nadrukkelijk worden gepasseerd.

Deuze: "In het verleden zou de politie de ergernis over die reacties na het protest namelijk in een persconferentie hebben gedeeld, of met de journalist die altijd naar het bureau komt. We leven steeds meer in een mediacultuur zonder informatiehiërarchie. Dat is aan de ene kant mooi vanwege al die extra stemmen en perspectieven."

Het vervelende is alleen, zo blijkt uit onderzoek, dat er ook meer wantrouwen ontstaat in de samenleving, zegt hij. "En dat mensen verward raken. Dat blijkt een vruchtbare bodem voor allerlei samenzweringstheorieën."