'Squid Game is fictie, maar horrorverhalen over schuld zijn realiteit in Zuid-Korea'

• Wouter Hoogland en Gulsah Ercetin

Wereldwijd kijken Netflix-abonnees massaal naar het Zuid-Koreaanse Squid Game. De thema's van de serie - zoals schulden en de kloof tussen arm en rijk - slaan blijkbaar overal aan, maar dat de serie juist in Zuid-Korea is gemaakt, is volgens deskundigen geen toeval.

"Het spel in de serie is natuurlijk fantasie, maar wat je wel vaak ziet is dat mensen achterna worden gezeten door schuldeisers", zegt Koreakenner Remco Breuker van de Universiteit Leiden. Horrorverhalen van malafide geldverstrekkers die organen eisen van hun schuldigen, zoals in Squid Game, zijn ook gebaseerd op de realiteit.

Onderzoeker Flora Smit, verbonden aan de universiteit in Leiden, ziet de serie als een voorbeeld van kritiek op het hyperkapitalistische Zuid-Korea. Smit woonde vier jaar in het land. "Het werd mooi verwoord in The Guardian laatst, een Zuid-Koreaan zei: als ik naar Squid Game wil kijken, dan kijk ik wel in de spiegel."

'Samenleving waarin we leven'

Squid Game was deze week volop in het nieuws: Netflix meldde dat de serie met 111 miljoen kijkers in zeventien dagen het beste debuut ooit beleefde. Ook bleek dat Nederlandse kijkers bij de start van de serie de leeftijdsclassificatie van 12 jaar en ouder te zien hebben gekregen. Later heeft Netflix dit aangepast naar 16 jaar en ouder.

De serie draait om een spel waarvoor Zuid-Koreanen met grote schulden worden benaderd. De deelnemers strijden om een enorme pot geld, maar de verliezers worden meedogenloos gedood. Bedenker Hwang Dong-hyuk zei in een interview met CNN dat de serie een weerspiegeling is van de samenleving waarin we leven. Een verhaal over verliezers die worstelen met uitdagingen en achterblijven terwijl de winnaars een "hoger" niveau bereiken.

Zuid-Korea is aan de ene kant een rijk land met bekende bedrijven als Samsung en Hyundai, tegelijkertijd hebben gezinnen er een hoge schuldenlast. Het gemak waarmee in Zuid-Korea leningen kunnen worden afgesloten is een groot onderdeel van de economische problemen, wat wordt verergerd door toenemende werkloosheid en een groeiende kloof tussen arm en rijk.

Woningprobleem

Lenen bij de bank is gebruikelijk, maar dit is door de overheid aan banden gelegd. Hierdoor zijn mensen vaak aangewezen op (illegale) geldverstrekkers die een veel hogere rente en strengere voorwaarden eisen.

De leningsindustrie in Zuid-Korea is volgens Breuker erg groot. "Het is heel normaal om met je creditcard te betalen, waardoor je vele malen rood kan staan." Toch bestaat de totale schuld voor een heel groot deel uit hypotheken, veroorzaakt door woningnood, zegt hij. "Die in Nederland is niks vergeleken met Zuid-Korea", aldus Breuker.

Ook de Koreaanse econoom Sunkung Choi van de Rijksuniversiteit Groningen ziet de woningcrisis als de kern van het probleem. "De laatste jaren werd veel gespeculeerd op de huizenmarkt, waardoor de prijzen omhoogschoten." De gemiddelde prijs van een appartement in hoofdstad Seoul was in augustus ruim 8,5 ton.

Door de stijging van huizenprijzen en huren is de inkomensongelijkheid gegroeid. "De rijke huizenbezitters zijn tijdens de pandemie rijker geworden, terwijl de huurders alleen maar meer verloren", zegt Choi.

Kloof

Een ander probleem is werkloosheid, vooral onder jongeren: die steeg het afgelopen jaar naar tien procent. Zonder een opleiding aan een van de drie topuniversiteiten is het lastig om aan een goede baan te komen, zegt onderzoeker Flora Smit. "Rijke ouders kunnen duurdere privéscholen betalen, waarmee je gemakkelijker op die topplekken terechtkomt. De middenklasse en alles daaronder kan dat niet."

Toen Smit in Zuid-Korea woonde zag ze dat de druk om te presteren groot is. "De competitie is enorm. Ouders zien hun kind als investering, zodat zij later voor hen kunnen zorgen. Dus gaan ze schulden aan om betere scholing voor hun kinderen te betalen."

Als het kind het niet haalt of geen goede baan vindt, wordt het gezien als falen. "Je bent vanaf je zesde al bezig met je toekomst, maar de slagingskans is klein", zegt Smit.

Falende ondernemingen

Het ontbreken van een goed sociaal vangnet voor werklozen verergert de problematiek. "Mensen die voor hun pensioen hun baan verliezen, kiezen er vaak voor om een klein bedrijfje te starten als een café of fastfoodrestaurant, om zo hun hoofd boven water te houden", zegt Choi. Voor dit soort ondernemingen zijn bedrijfsleningen in Zuid-Korea niet toegestaan, dus sluiten zij persoonlijke leningen af.

Deze bedrijven redden het vaak niet, net als bij de zaak van de hoofdpersoon in Squid Game. "Deze markt is erg competitief. Vooral in de coronapandemie gingen veel van dit soort ondernemingen failliet, waardoor de persoonlijke schulden van de eigenaars toenamen." Vorig jaar vroegen ruim vijftigduizend mensen persoonlijk faillissement aan.

Volgens Choi wordt ongelijkheid volgend jaar een belangrijk verkiezingsthema. "Zuid-Korea staat na de uitzonderlijke economische boom van de afgelopen decennia op een keerpunt: de economie groeit niet meer, dus er moet worden gekeken naar hoe de welvaart wordt verdeeld. Vooral de jeugd wil een eerlijkere samenleving met meer kansen."