Walrus in Nederland lijkt gezond, 'maar ga haar niet opzoeken'

Het was een opvallende verschijning, deze week bij Schiermonnikoog: voor het eerst deze eeuw werd er een walrus gespot in Nederland. Visonderzoeker Ralf van Hal en vrijwilligers van de Koninklijke Nederlandse Redding Maatschappij zagen het dier gisteren liggen op een zandplaat. Het vrouwtje dook eerder al op bij de Duitse Waddeneilanden.

"Het is best bijzonder dat zo'n dier hier komt", zegt zeezoogdier-onderzoeker Sophie Brasseur van Wageningen Marine Research. "Normaal leven de dieren bij Noord-Noorwegen, Rusland en Spitsbergen, daar planten ze zich voort. Het is ook opvallend dat de walrus er gezond uit ziet, ik denk niet dat ze niets gegeten heeft. Dat is leuk om te zien."

Brasseur is vooral benieuwd waar de walrus van leeft. "Normaal leven ze van schelpdieren, heel soms eten ze watervogels of zeehonden, maar het zijn geen grote jagers. Ze kunnen tientallen kilometers per dag zwemmen, dus het zou geen probleem moeten zijn. Ik zou graag uitwerpselen van de walrus willen hebben om dat te onderzoeken."

Brasseur werkt nu op Texel en is zeker niet van plan om af te reizen naar Schiermonnikoog, om het dier zelf te zien. Ze zou het liefst zien dat andere mensen ook wegblijven. "Dit dier is gebaat bij rust. Bovendien liggen er soms ook honderden zeehonden in de buurt, ook die wil je niet storen."

Leefgebied krimpt

Het is nog onbekend hoe het dier in Nederland terecht is gekomen. De laatste honderd jaar is het vaker gebeurd dat een walrus in Nederlandse wateren is gespot, zegt onderzoeker Hans Verdaat, Brasseurs collega bij Wageningen Marine Research. "Op de site waarneming.nl kun je dat zien. Wat mij betreft heeft het te maken met een herstel van de populatie op Spitsbergen. Er is veel gejaagd op deze beesten een eeuw geleden, nu neemt die populatie weer toe. Maar dat is dus herstel van de oorspronkelijke populatie."

Het is dan ook niet zinnig om een directe link te leggen met klimaatverandering, waardoor het dier uit zijn normale leefgebied zou zijn gevlucht, zegt Verdaat. Ook Brasseur ziet niet direct de opwarming van de aarde als reden voor de aanwezigheid van de walrus in Nederland.

In het algemeen ziet ze het leefgebied van de dieren wel krimpen, zegt ze. "Je ziet wel dat veel plekken waar walrussen zich normaal ophouden, nu aan het smelten zijn. Daardoor komen ze bijvoorbeeld in grote hopen op land terecht, en zie je ook dat ze nu andere plekken aan het opzoeken zijn."

In dat opzicht speelt klimaatverandering wel een rol, zegt Brasseur. "Je had laatst ook die schokkende video op sociale media, waarbij walrussen op een eiland in een afgrond vallen omdat het gewoon te vol is."

De scene uit Netflix-serie Our Planet, waarop Brasseur doelt:

Ook een verband met de tientallen dode bruinvissen die vorige maand op de Waddeneilanden aanspoelden, is op dit moment niet te leggen, zegt Verdaat. Brasseur houdt nog een slag om de arm: "Het zou best kunnen dat beide diersoorten last hadden van de toegenomen menselijke activiteit op zee, dat ze denken 'iek, ik ga toch maar een andere kant op'."

Het kan ook nog zoiets simpels zijn als een sterke noorderwind, zegt Brasseur.

Mogelijke risico's

Het baart Brasseur in het algemeen wel zorgen dat er grote, ingrijpende projecten op zee zijn gestart, zoals de aanleg van windmolenparken, zonder dat er genoeg kennis is verzameld over de gevolgen voor het zeeleven. "Ik begrijp dat er een grote druk is om duurzame energie op te wekken, en dat op land bouwen op weerstand stuit, maar hier kleven ook mogelijke risico's aan."

Hoe moet het nu verder met de walrus? Blijft het dier in Nederlandse wateren of gaat ze snel weer terug naar het noorden? "Het lijkt mij het handigste voor haar om weer naar het noorden te gaan, want voortplanten is anders zo lastig", zegt Brasseur. "Het zou natuurlijk kunnen zijn dat er nog een ander dier bij is, maar dat weten we niet. Deze is ook bij toeval gespot."