Zeldzame massastranding bruinvissen op Wadden, en het worden er nog meer
Sinds donderdag zijn er tientallen bruinvissen aangespoeld op de Waddeneilanden, en de piek is mogelijk nog niet geweest. Er drijven nog veel dode bruinvissen in de zee en die zullen de komende dagen aanspoelen, zegt bruinvisonderzoeker Lonneke IJsseldijk van de Universiteit Utrecht. "Het zijn er echt veel, het is een massastranding. Bruinvissen spoelen dagelijks aan in Nederland, maar het zijn er nu veel meer dan normaal."
Dat de bruinvissen in enkele dagen op vier verschillende Waddeneilanden zijn aangespoeld is ook nieuw, zegt IJsseldijk. "We hebben wel eens een massastranding in heel Nederland gehad, maar niet zo lokaal. Wat mij opvalt, is dat het nu vooral om volwassen dieren gaat, en niet om jongere. Als jongere dieren omkomen kun je dat nog uitleggen als 'survival of the fittest', sommige dieren gaan dood voordat ze volwassen worden. Maar als je vooral volwassen dieren verliest, dan baart het zorgen."
'Je ziet het pas op de snijtafel'
De afgelopen jaren zijn er veel mogelijke oorzaken genoemd van massale bruinvissterfte: twee jaar geleden bleek dat zeehonden een dodelijke bacterie kunnen doorgeven aan hun prooien, waaronder bruinvissen. SOS Dolfijn noemde gisteren een marine-oefening in de buurt als mogelijke reden, of de bouw van een windmolenpark.
Naar de daadwerkelijke reden voor deze massastranding is het nog gissen, zegt IJsseldijk. "Je ziet het pas op de snijtafel. Wij hebben gisteren de eerste dieren van deze stranding binnengekregen in Utrecht en gaan het komende week onderzoeken. We hebben wel al contact gehad met het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Dat wil heel graag dat dit goed onderzocht wordt."
IJsseldijk: "Het zou kunnen dat er iets gebeurd is op de plek waar deze dieren zich ophielden, waardoor ze zijn gestorven. Het zou ook een ziekte kunnen zijn. Wij gaan in ieder geval niet focussen op één ding, want dan krijg je tunnelvisie."
Zo lagen de bruinvissen erbij op Terschelling:
Ook bruinvisonderzoeker Mardik Leopold van de Wageningen Universiteit noemt het "heel bijzonder" dat er in zo korte tijd zo veel bruinvissen zijn aangespoeld op de Waddeneilanden. "Dit hebben we nog niet eerder gezien."
Je kunt volgens hem op verschillende manieren onderzoeken wat er gebeurd is: "Iets heeft de dieren getroffen op zee, ze zijn niet op het strand doodgegaan. Met zogenoemde 'driftmodellen' kan op grond van actuele stroming en winddrift worden voorspeld hoe een drijvend object in zee zich voortbeweegt. Of, in dit geval, welk traject een aangespoeld object in zee heeft afgelegd. Misschien is het wel onderdeel van een grotere ramp, dan zou je in de komende dagen in buurlanden bruinvissen moeten zien aanspoelen."
De dieren die nu zijn aangespoeld kunnen op verschillende manieren worden onderzocht, zegt Leopold. "In Utrecht onderzoeken ze de doodsoorzaak, kijken ze naar de algehele gezondheid van de dieren voordat ze stierven. Dan snijden ze de maag eruit, en die gaat naar ons in Wageningen. Wij kunnen dan specifiek kijken naar hun voedingspatroon, of er bijvoorbeeld iets geks in hun maag zit."
'We moeten het nu hebben van ad-hoc maatregelen'
Beide onderzoekers zeggen wel: het wordt lastig om precies te achterhalen waardoor de dieren zijn doodgegaan, omdat veel van de bruinvissen op het strand al in staat van ontbinding verkeren. Leopold: "We hebben in Nederland niet echt de infrastructuur om een ramp als deze goed aan te pakken, dus we moeten het nu hebben van ad-hocmaatregelen. Het zijn dieren van 40 of 50 kilo, en die moeten zoveel mogelijk gekoeld naar het vasteland worden gebracht. Dat is lastig."
"We krijgen goede indicaties over de gezondheidsstatus van de dieren op de snijtafel, maar het betekent nog niet dat we na een sectie met zekerheid de doodsoorzaak kunnen achterhalen", vult IJsseldijk aan. "Gezien de staat van ontbinding waarin dieren verkeren kan het zijn dat we er helemaal niet achter komen. Dat we wel enkele dingen kunnen uitsluiten, maar dat de precieze oorzaak onduidelijk blijft."
Het is overigens niet zo dat er steeds meer bruinvissen aanspoelen aan de Nederlandse kust, benadrukt IJsselijk. "2011 en 2013 waren de piekjaren als het gaat om aangespoelde dieren, daarna zakte het weer een beetje in. Tot nu toe leek dit jaar vrij rustig te worden, met zo'n 300 aangespoelde bruinvissen, maar dat kan nu dus heel anders worden."
