Vandaag was de deadline die Biden had opgesteld voor het vertrek van Amerikaanse militairen uit Afghanistan. Wat gaat er nu gebeuren? Europese regeringsleiders proberen in ieder geval nu al maatregelen te treffen, uit vrees voor een vluchtelingenstroom zoals in 2015.
De nieuwe machthebbers van Afghanistan vierden vandaag feest. Het land is voor het eerst in twintig jaar 'vrij' van buitenlandse militairen. "Ik feliciteer u en onze natie met de vrijheid", zei een functionaris van de Taliban vandaag tegen een groep militairen die voor de huidige regering nu het vliegveld van Kabul beheersen. "Ik hoop dat Afghanistan nooit meer bezet wordt en het een vrij, welvarend thuis wordt van Afghanen."
Maar veel Afghanen geloven daar niet in: al meer dan honderdduizend inwoners zijn door westerse mogendheden geëvacueerd. Nog eens enkele honderdduizenden zouden ook weg willen, omdat ze hebben gewerkt voor westerse landen of omdat ze horen bij een groep die mogelijk slachtoffer kan worden van vervolging door de Taliban. Volgens de internationale vluchtelingenorganisatie UNHCR zijn dit jaar 550.000 Afghanen op de vlucht geslagen, waarvan 390.000 binnen de eigen landsgrenzen. Gaan die mensen vluchten, en waar gaan ze dan naartoe?
De Taliban namen vandaag ook het vliegveld van Kabul in, nadat de laatste Amerikanen waren vertrokken:
De 27 Europese ministers van migratie kwamen dinsdag al bijeen in Brussel om te praten over de mogelijke situatie. "Het Europese seizoen is nog niet eens begonnen, maar er moet nagedacht worden", zegt EU-correspondent Kysia Hekster. "Daarom waren die 27 ministers van migratie bij elkaar gekomen."
Europese landen reageren vooralsnog verschillend. Het Verenigd Koninkrijk (niet meer in de EU) heeft aangekondigd 5000 evacués op te willen vangen in de komende tijd, met een maximum van 20.000 in de komende twee jaar. De Duitse minister van Binnenlandse Zaken Horst Seehofer waarschuwde EU-landen om vooral niet zo'n 'target' uit te spreken, omdat het een aanzuigende werking zou kunnen hebben.
Verkiezingen op komst
"Daar zijn de zenuwen voor", zegt Hekster. "Dat er opnieuw honderdduizenden Afghanen naar Europa zullen komen. Maar dat is nog helemaal niet zeker. Afghanistan ligt ook een stuk verder dan Syrië."
Staatssecretaris Ankie Broekers-Knol zegt tegen Nieuwsuur dat de verklaring "in zoverre concreet is, dat we met z'n allen deze enorme dramatische situatie in Afghanistan onder ogen zien". Maar over de concrete invulling van eventuele opvang, zoals aantallen, verdeling en infrastructuur, is niets naar buiten gebracht.
Volgens Hekster is de kans groot dat een echte beslissing over een migratiepact nog op zich laat wachten: in zowel Duitsland als Frankrijk zijn namelijk binnenkort verkiezingen.
Europa blijft toch lonken op de kaart voor veel vluchtelingen.
Volgens Jonathan Holslag, docent internationale politiek aan de Vrije Universiteit Brussel, is het moeilijk te voorspellen of er weer een 'exodus' van vluchtelingen aankomt. "De komende tijd zal het aantal vluchtelingen nog wel beheersbaar blijven. Het zal gaan om enkele honderdduizenden, wat beperkt zal blijven tot buurlanden als Pakistan, Iran en Tadzjikistan. Die zullen maar mondjesmaat hun weg vinden naar de Middellandse Zee of de Balkanlanden."
Maar Holslag vindt dat Europa wel verder moet kijken dan de korte termijn. "De migratiedruk in Afghanistan zal blijven en in de landen eromheen willen ze niets van die vluchtelingen weten. Oezbekistan heeft gezegd er tussen de duizend en de vijftienhonderd te willen opnemen. Pakistan heeft al gezegd: het is genoeg, en begint ze terug te sturen naar de grenzen."
Ook China, vanwege de politieke omstandigheden, en de Verenigde staten, vanwege de afstand, zijn geen optie. "Dus dan blijft Europa toch, ook al is die geografische afstand enorm, op die kaart toch wel lonken voor veel vluchtelingen als de ultieme bestemming."
