Waarom vallen er burgerdoden bij drone-aanvallen? 'Het was een gruwelijk gezicht'
Bij de Amerikaanse drone-aanval op vermeende leden van terreurorganisatie IS-K afgelopen weekend in Afghanistan zijn burgerdoden gevallen. Het is niet de eerste keer dat zoiets gebeurt, en volgens deskundigen ook zeker niet de laatste. Want: drone-aanvallen komen steeds vaker voor en zijn lang niet altijd precies.
"Ze hebben alles van me afgepakt," zegt de vader van een 2-jarig meisje dat omkwam bij de drone-aanval. "Alles."
De Deens-Afghaanse journalist Nagieb Khaja ging naar de plek van de aanval en sprak met ooggetuigen. Vlak voor de inslag van de raket zouden er ook kinderen in de auto zijn gestapt. "Er lagen stukken van de kinderen verspreid over de auto", hoorde hij vertellen. "Het was een afschuwelijk gezicht."
Hoeveel mensen er precies zijn omgekomen bij de drone-aanval, en om wat voor mensen het precies gaat, is niet met zekerheid te zeggen. Volgens CNN zou het gaan om tien leden van één familie. De U.S. Central Command laat in een statement weten dat de burgerslachtoffers 'kunnen zijn veroorzaakt door het aanwezige explosieve materiaal in het voertuig'.
Journalist Khaja zegt tegen Nieuwsuur geen overblijfselen van explosieven te hebben gezien, maar alleen overblijfselen van de raket en het verwoeste voertuig. Hij twijfelt ook sterk aan het idee dat de getroffen personen lid waren van IS. "Ze hadden in het verleden samengewerkt met ngo's. De meeste zelfmoordterroristen komen van het platteland of uit het oosten van Afghanistan. Iemand vertelt natuurlijk nooit dat hij bij IS-K zit, maar deze mensen hadden niet de typische 'track record' die je zou verwachten."
'Informatie niet altijd precies'
Het nieuws over burgerslachtoffers komt niet als een verrassing voor Wim Zwijnenburg, deskundige op het gebied van militaire drones. "Het komt regelmatig voor dat er burgers omkomen bij drone-aanvallen", zegt hij tegen Nieuwsuur. "Als wapen kunnen drones heel precies zijn, ze kunnen hun doelwit heel precies raken. Maar elke aanval is gebaseerd op informatie, en die is niet altijd zo precies. En daardoor vallen er burgerslachtoffers."
Nu de Amerikanen geen mensen op de grond meer hebben, is het onduidelijk hoe ze aan de informatie hebben kunnen komen over de op handen zijnde aanslag. Ook Zwijnenburg kan alleen maar speculeren. "Het zou kunnen dat ze onderlinge communicatie tussen de aanslagplegers hebben onderschept. Maar het kan ook dat ze het hebben van de Taliban."
Dat de Taliban informatie leveren aan de Amerikanen (die op basis daarvan vervolgens een drone-aanval plegen) klinkt misschien gek, maar komt volgens Zwijnenburg al langere tijd voor. "Ook de Taliban vechten tegen Islamitische Staat en zien die organisatie als een bedreiging." Er is maar één voorbeeld echt bekend van zo'n samenwerking, die volgens The Washington Post plaatsvond in 2020.
Reaper en Hellfire
De aanval werd gepleegd met de zogenaamde Reaper, een drone ontwikkeld door het Amerikaanse bedrijf General Atomics Aeronautical Systems. Ook Nederland heeft een paar van deze Reapers. Vanuit dit soort drones worden meestal raketten afgeschoten met de naam Hellfire, die ook werden gebruikt bij de aanval van afgelopen zaterdag.
De piloten van dit soort drones vertellen in onderstaande video hoe het is om van duizenden kilometers afstand raketten af te vuren.
Deskundige Zwijnenburg heeft de afgelopen jaren gezien hoe drones aan populariteit hebben gewonnen in de moderne oorlogsvoering. "Ze kunnen 24 uur in de lucht blijven zonder te worden bijgetankt", legt hij uit. "Piloten kunnen afgewisseld worden op de grond. Dat maakt drones steeds populairder bij eigenlijk alle krijgsmachten ter wereld. En ook bij niet-statelijke actoren."
De Amerikanen hadden volgens Zwijnenburg waarschijnlijk tussen de dertig en vijftig drones rondvliegen in Afghanistan. "Die zijn nu allemaal verhuisd naar Qatar, Bahrein en Koeweit. Maar ze gebruiken ze nog steeds wel voor 'close air support', dus vliegen over Kabul om informatie in te winnen en eventueel een doelwit uit te schakelen."
Zwijnenburg denkt dat de Amerikanen in de nabije toekomst ook door zullen gaan met drone-aanvallen op Afghaans grondgebied. "President Biden heeft gezegd dat Amerika zich zal richten op, wat ze dan noemen, 'over de horizon'-oorlogsvoering. Dat betekent dat ze aanvallen zullen uitvoeren vanuit andere landen waar de Amerikanen bases hebben met drones, zoals dus Qatar, Koeweit en de Verenigde Arabische Emiraten."
Aantal burgerslachtoffers groeit
Door de toename van het aantal drone-aanvallen, groeit ook het aantal burgerslachtoffers bij die operaties al jaren. Onder de regering van president Obama werden er tien keer zoveel drone-aanvallen uitgevoerd dan onder zijn voorganger George W. Bush. Bij die aanvallen zouden tussen de 384 en 807 burgerdoden zijn gevallen. In 2015 werd er, na veel gedoe, een decreet aangenomen waardoor het Amerikaanse leger verplicht het aantal burgerdoden bij drone-aanvallen moest melden. Dit decreet werd in 2019 teruggedraaid onder president Trump.
Zwijnenburg denkt dat de Taliban door de burgerdoden alleen maar meer aanhang krijgt. "Dit blijft in de toekomst ook problematisch als er geen duidelijk alternatief voor is."
