Klimaatcrisis aanpakken: wat kun je zelf doen (en heeft het zin?)

• Ivo Landman

  redacteur Online

Wie de alarmerende opsomming van het gisteren verschenen klimaatrapport ziet, kan er knap moedeloos van worden. De afgelopen jaren is de uitstoot van CO2 alleen maar toegenomen. Het rapport is voor sommigen juist een extra stimulans om zelf meer actie te ondernemen. Maar wat kun je het beste doen? En hoeveel zoden zet dat aan de dijk?

Minder vlees eten, zonnepanelen, in eigen land op vakantie: het heeft allemaal zin, zegt Pim Nusselder van Milieu Centraal. De voorlichtingsorganisatie heeft berekend wat de klimaatwinst is van gedragsverandering.

Vooral de auto laten staan en minder vliegen levert veel op, is te zien in dit plaatje:

"We zijn met meer dan 17 miljoen in dit land, en 17 miljoen mensen samen kunnen een hele grote bijdrage leveren", zegt Nusselder, die erop wijst dat veel mensen steeds bewuster worden van de impact van klimaatverandering.

"Je ziet dat bij verhalen over klimaat steeds minder vaak archieffoto's staan, maar actuele beelden. Want de effecten zijn steeds vaker te zien en ook dichterbij, als je bijvoorbeeld kijkt naar de overstromingen in Limburg vorige maand."

Zijn we klaar voor watersnoodrisico's - zoals Limburg - in de toekomst? NOS op 3 zocht het uit:

Door duurzame keuzes te maken bij het reizen, eten, het kopen van kleding en apparaten kunnen mensen "een grote steen" bijdragen, stelt Nusselder, en op sommige manieren gebeurt dat al. "De zonnepanelen vliegen de daken op."

Maar is het genoeg? Critici wijzen erop dat een groot deel van de CO2-uitstoot door bedrijven wordt veroorzaakt, en dat met consumentenactivisme alleen de klimaatdoelen niet gehaald gaan worden. Moeten de bedrijven harder aangepakt worden?

Het moet allebei, zegt Nusselder. "Het is en-en. Zowel bedrijven als burgers kunnen een grote bijdrage leveren." Marjan Minnesma, directeur van Urgenda, beaamt dat. Urgenda dwong de overheid zes jaar geleden met een rechtszaak om meer te doen tegen de uitstoot van broeikasgassen.

"We moeten zeker niet alleen burgers aan het werk zetten", zegt Minnesma nu. "40 procent van de uitstoot komt van de industrie, dus die moet zeker meer doen en sneller. De fossiele industrie heeft vooral in de VS een vertragingstactiek toegepast door te lobbyen voor het sturen op gedragsverandering bij burgers, en daardoor kun je ook weer protest van boze burgers krijgen. Daar moet je voor waken."

Tegelijkertijd gaat de opwarming van de aarde zo snel dat het allebei nodig is, stelt de Urgenda-directeur. "De overheid moet daar sturing aan geven door industrieën te verplichten tot maatregelen en ook burgers te stimuleren om duurzame oplossingen te kiezen, bijvoorbeeld als hun apparaten stuk gaan."

Binnen tien jaar moet een groot deel van die duurzame oplossingen zijn uitgevoerd als Nederland de klimaatdoelen wil halen, waarschuwt ze. "Daar is wel een crisisaanpak voor nodig, met rustig polderen halen we het niet meer. En daarvoor zijn leiders nodig die dat snappen. Zoals voor corona, moeten ze ook gaan staan voor het klimaat."

Nietig

Ook volgens hoogleraar milieufilosofie Marc Davidson is er een gezamenlijke krachtsinspanning nodig. "Iedereen wijst naar elkaar. De overheid naar de burger, de burger naar de bedrijven. Maar we hebben elke ingang nodig om dit probleem op te lossen."

De overheid moet daarvoor de goede omstandigheden creëren, zegt Davidson, en er niet vanuit gaan dat alle consumenten uit zichzelf hun gedrag gaan veranderen. "Als de overheid zou zeggen: jullie zijn volwassen, we gaan jullie niet meer verplichten om belasting te betalen want jullie zien zelf ook wel dat dat nodig is: dan betaalt binnen een paar weken bijna niemand nog belasting."

Maar bijna iedereen staat intussen wel achter de sociale zekerheid die met die belasting wordt betaald, zegt Davidson. "Datzelfde krachtenspel zie je ook bij het oplossen van het klimaatprobleem."

Groen leven

Tegelijkertijd kan de overheid alleen in beweging komen als daarvoor genoeg steun is. "Dat draagvlak komt er alleen als mensen om zich heen zien dat groen leven mogelijk is. Dus je hebt voorlopers nodig die de rest op sleeptouw nemen."

Uiteindelijk is de bijdrage die Nederland kan leveren om de wereldwijde klimaatcrisis aan te pakken niet zo heel groot. "Maar Nederland heeft met zijn relatief welvarende positie wel reden om het voortouw te nemen. Ik begrijp het als mensen zich nietig voelen bij zo'n groot probleem. Maar al die nietige mensen samen hebben de klimaatcrisis veroorzaakt, dus kunnen ze hem ook samen oplossen."