Taliban rukken weer op in Afghanistan: 'Nooit over duurzame oplossing nagedacht'

• Maartje Geels

  redacteur Online

Eind juni kwam er officieel een einde aan twintig jaar Nederlandse aanwezigheid in Afghanistan. De Nederlandse troepen trokken zich terug, evenals de militairen van andere NAVO-landen.

Sinds de troepen weg zijn, rukt de Talibanbeweging op. Vandaag sprak de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Blinken nog zijn zorgen uit over het land. De voorbije weken namen strijders van de Taliban belangrijke controleposten langs de grens over en wonnen zij aan terrein. De gewelddadigheden tegen Afghaanse burgers brengen volgens Blinken het vredesproces in gevaar.

Volgens deskundigen is er nooit over een duurzame oplossing nagedacht voor het slepende conflict en is dat de reden dat de gewelddadigheden in het land opnieuw toenemen.

Afghanistankenner Jorrit Kamminga legt de indirecte schuld van het slepende conflict in Afghanistan bij de NAVO-landen, waaronder ook Nederland. Volgens Kamminga, die verbonden is aan het Instituut Clingendael en schrijver van het boek Je wordt bedankt Bin Laden: 20 jaar Nederland in Afghanistan, hebben de landen gekozen voor een militaire aanpak, in plaats van een politieke, duurzame oplossing.

'De NAVO heeft een strategische fout gemaakt'

Hadden de NAVO-landen op een politieke oplossing ingezet, dan was de situatie volgens Kamminga nu heel anders geweest. Dat zegt ook militair Mirjam Grandia. Zij deed onderzoek naar de politieke besluitvorming over de Nederlandse Uruzgan-missie. "Vanaf het begin hebben alle landen een grote strategische fout gemaakt. De Taliban is namelijk geweigerd aan de onderhandelingstafel", stelt Grandia.

Ook zij vindt dat er vanaf het eerste moment met de Taliban gesproken had moeten worden om tot een oplossing te komen. "De geschiedenis van elk conflict leert dat als je mensen buitensluit, je zeker weet dat ze blijven doorgaan tot ze inspraak hebben."

Verkiezingsbelofte

Maar de landen kozen ervoor niet met de beweging te onderhandelen, en in plaats daarvan militairen te sturen. Kamminga: "In politiek Den Haag werd gezegd: wij onderhandelen niet met terroristen, punt." Jaren later, in 2019, deed voormalig president Trump dit wel. Hij kwam - als onderdeel van een verkiezingsbelofte - met de Taliban tot een omstreden pact, dat buiten de Afghaanse regering om werd onderhandeld.

Onderdeel van de afspraken was het terugtrekken van de Amerikaanse troepen. Dat gebeurde, en de Afghanen moesten het onderling maar eens zien te worden over de toekomst van hun land. En daar lijkt het nu spaak te lopen.

Een overzicht van 20 jaar Nederlandse militairen in Afghanistan:

Sinds september zijn er vredesbesprekingen tussen de Afghaanse regering en de Taliban gaande. Maar dat heeft nog niet geleid tot een vredesakkoord of zelfs een staakt-het-vuren. Dat komt doordat de Taliban aan de onderhandelingstafel een sterke positie hebben, zegt Kamminga. "Zij bepalen wat er gebeurt, dat betekent helaas dat het conflict doorgaat."

Hij noemt het een dooddoener dat Blinken nu zijn zorgen uitspreekt: "We zijn officieel al tien jaar bezig met het terugtrekken van de internationale troepen. En in die tijd zijn er jaarlijks gemiddeld 10.000 burgerslachtoffers gevallen, zowel doden als gewonden."

Dat er slachtoffers vallen nu de terugtrekking van de troepen vordert, is volgens hem niet opmerkelijk.

Biden heeft vertrouwen

Eerder deze maand verwees de Amerikaanse president Biden hier ook al naar. Volgens hem is de missie in het land afgerond. "We zijn niet naar Afghanistan gegaan om een natie op te bouwen, en het is het recht en de verantwoordelijkheid van de Afghaanse bevolking om te beslissen over hun toekomst en hoe ze hun land willen besturen."

Biden zei er vertrouwen in te hebben dat het Afghaanse leger de veiligheid van het land nu kan waarborgen. Hij stelde dat de naar schatting 75.000 Taliban-strijders "geen partij" zouden moeten zijn voor de 300.000 Afghaanse veiligheidstroepen.

Hadden de landen toch langer moeten blijven? Volgens Biden niet: "De huidige veiligheidssituatie bevestigt dat een jaar langer vechten in Afghanistan geen oplossing is, maar een bevestiging dat we daar anders voor altijd moeten blijven."

Tijd beter besteden

Afghanistan-veteraan en oprichter van Veteranen Search Team Dennis van der Kraats vindt het een moeilijke vraag. "Ik kan moeilijk inschatten of het nu verantwoord was, wat Nederland heeft gedaan. Maar nu is het toezicht weg en steken ze weer de kop op."

Volgens Kamminga en Grandia was het geen kwestie van langer blijven, maar had Nederland zijn tijd in het land beter moeten besteden. Grandia: "Ik heb het gevoel gehad dat ik plaatselijk iets hebben kunnen betekenen. Maar je kunt je afvragen of het duurzaam is wat wij daar hebben gedaan."

De gewone Afghanen hebben volgens haar onder de huidige situatie te lijden. "De situatie waarin zij straks leven, wordt wellicht nog erger dan dat het was vóórdat wij er waren."

Kamminga is iets optimistischer. Ook volgens hem gaat het slecht en is de beweging in opmars, maar volgens hem is het "zeker geen voldongen feit" dat ze helemaal terugkomen. "De Taliban hebben een sterke positie dus nu is het slechtste moment voor de Afghaanse regering om te onderhandelen. Maar er wordt nog gepraat, en dat is belangrijk."